Slik jij of slik ik?

Afbeelding door Studio Bla Bla

Vorig jaar was het alweer zestig jaar geleden dat de anticonceptiepil voor vrouwen werd uitgevonden. Maar waar blijft de mannenpil? Terwijl er voor vrouwen al decennialang een gevarieerd aanbod aan anticonceptiemiddelen bestaat, zijn de opties voor mannen nog steeds beperkt tot het condoom en sterilisatie. Tijd voor verandering, vinden veel jongeren. 65% van hen wil meer anticonceptiemiddelen voor mannen, om zo de verantwoordelijkheid voor anticonceptie gelijkwaardiger te kunnen verdelen.

3Vraagt, een onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel, en 3FM HUMAN vroegen in een enquête aan ruim 3.500 deelnemers tussen de 16 en de 34 jaar hun mening over anticonceptiemiddelen. Naast gelijkwaardigheid zagen jongeren nog meer voordelen aan een groter aanbod aan anticonceptiemiddelen voor mannen. Zo maakt de mannenpil het mogelijk om binnen een relatie het slikken van de pil af te wisselen, of juist om dubbel beschermd te zijn. “Het is eigenlijk niet meer van deze tijd om maar aan één iemand te vragen om anticonceptie te nemen. Het is gelijker om het allebei te nemen en zo ben je dubbel safe”, zegt een deelnemer.  

Markt voor de mannenpil
Waarom laat de mannenpil zo lang op zich wachten? Sommige wetenschappers beweren dat het maken van een anticonceptiemiddel voor mannen veel moeilijker is dan voor vrouwen. Bij vrouwen gaat het maar om één vruchtbare eicel per maand, terwijl mannen miljoenen nieuwe zaadcellen per dag aanmaken. Volgens Nelly Oudshoorn, auteur van het boek The Male Pill, kan je echter ook beargumenteren dat het juist veel makkelijker is om de mannelijke vruchtbaarheid te onderbreken. Dit komt omdat het een simpel lineair proces is en geen ingewikkelde cyclus, zoals bij een vrouw. “Als je een manier vindt om de kraan dicht te draaien, dan ben je klaar”, aldus Oudshoorn. Volgens haar is het geen kwestie van biologische obstakels, maar van financiële. Zo investeert de farmaceutische industrie nauwelijks in onderzoek naar anticonceptiemiddelen voor mannen, omdat er geen markt voor zou zijn.

Naar aanleiding van het onderzoek van 3Vraagt beargumenteren 3FM-dj’s Frank en Eva in dit radiogesprek dat er wel degelijk een markt is voor de mannenpil. Toch zijn de cijfers niet zo hoopgevend als zij het laten lijken. De eerdergenoemde 65% is een gemiddelde van álle jongeren, maar de verschillen tussen mannen en vrouwen liggen vrij ver uit elkaar. Zo vindt negen op de tien (88%) jonge vrouwen dat er meer anticonceptiemiddelen voor mannen op de markt moeten komen, tegenover slechts de helft (50%) van de mannen. De andere helft ziet er geen noodzaak in, of wil de situatie liever zo houden als die is. En als hen specifieke opties worden voorgelegd, neemt hun enthousiasme nog meer af.  

Smeren, spuiten of slikken
Naast de mannenpil wordt op dit moment ook onderzoek gedaan naar twee andere anticonceptiemiddelen voor mannen: een gel en een injectie. De gel moet elke dag op de schouder en borst gesmeerd worden, om zo de natuurlijke aanmaak van testosteron af te remmen. Dit zorgt ervoor dat zaadcelproductie stopt, terwijl een kunstmatige vorm van testosteron het libido op peil houdt. 38% van de mannen zou zo’n gel wel willen gebruiken, 49% ziet dat niet zitten. “Het lichaam maakt niet voor niks testosteron aan. Waarom zou je de hele balans verstoren voor alleen anticonceptie?”, zegt een deelnemer. Hij lijkt daarbij even te vergeten dat vrouwen al decennialang rommelen met hun hormoonhuishouding en dat hij daar waarschijnlijk van meeprofiteert.

Daarnaast is er een niet-hormonale optie, namelijk een injectie waarbij er gel in de zaadleider wordt gespoten. Op deze manier wordt de toevoer van zaadcellen geblokkeerd, zodat het sperma onvruchtbaar blijft. Na zo’n ingreep is een man tien tot vijftien jaar onvruchtbaar, maar dit kan worden teruggedraaid. Toch is slechts 24% van de mannen hier enthousiast over. 71% vindt het niks, te eng en te ingrijpend: "10-15 jaar klinkt wel erg lang en als een ingrijpende stap. En ik wil in die regio niets met naalden van doen hebben.”

De mannenpil is de meest populaire optie: iets meer dan de helft (54%) van de mannen zou de pil wel willen slikken. Het klinkt als een bekende en dus betrouwbare methode: “Er zijn zo veel vrouwen die de pil slikken, dus waarom zou een man dat niet kunnen doen”, zegt iemand. Toch is er ook een grote groep (40%) die niet aan de pil zou willen, opnieuw door de hormonale effecten ervan. “Ik houd van mijn testosteron, zoals elke weldenkende gezonde man. Daar ga ik niet mee experimenteren”.

Wie is verantwoordelijk?
Of de markt voor anticonceptiemiddelen voor mannen groot genoeg is, blijft nog maar de vraag. Want ook al zijn negen op de tien vrouwen er enthousiast over, uiteindelijk zijn het de mannen die de middelen moeten gaan gebruiken. De mannenpil heeft in ieder geval de grootste kans van slagen: 54% zou toch genoeg moeten zijn om het middel op de markt te brengen.

Daarnaast is het nog de vraag of vrouwen hun bedpartners genoeg zouden vertrouwen om de verantwoordelijkheid voor anticonceptie volledig uit handen te geven. Hoewel 87% van de jongeren vindt dat mannen en vrouwen samen verantwoordelijk zijn voor het voorkomen van een ongewenste zwangerschap, vindt 82% het vanzelfsprekend dat het de vrouw is die anticonceptie gebruikt. Zij is nou eenmaal degene die zwanger wordt. Sommige vrouwen houden daarom liever zelf de controle in handen: “Een man kan laks zijn, want hij draagt de gevolgen van mislukte anticonceptie toch niet”, aldus een vrouw.

Het lijkt erop dat een gedeelde verantwoordelijkheid voor anticonceptie het meest haalbaar is in een vaste relatie. Van de vrouwen met een relatie zou 88% het nemen van anticonceptie wel aan hun partner over durven laten, tegenover 40% van de vrouwelijke singles. Daarnaast lijken mannen in een vaste relatie ook het meest bereid te zijn om zelf anticonceptiemiddelen te gebruiken, bijvoorbeeld om hun vriendin te ontlasten. Zo zegt een deelnemer: “Ik zou graag een goed alternatief willen proberen, zodat m'n vriendin geen anticonceptiepil meer hoeft te gebruiken. Dat ze kan kijken hoe ze zich voelt zonder extra hormonen.”

Anticonceptie terug in het basispakket
Aan de deelnemers van het onderzoek werd ook gevraagd of anticonceptie vergoed zou moeten worden door de overheid. In 2011 werd anticonceptie uit het basispakket geschrapt, door bezuinigingen. Op dit moment wordt het alleen tot 18 jaar vergoed; tussen de 18 en de 20 jaar valt het onder het eigen risico en boven de 21 jaar zijn het eigen kosten. Per jaar komen die kosten neer op zo’n 40 tot 110 euro voor de pil en 50 tot 150 euro voor een spiraaltje. Voor de één een klein bedrag, voor de ander toch een grote uitgave.  

85% van de jongeren vindt dat anticonceptie terug moet in het basispakket, om daarmee te zorgen voor meer gelijkheid. Daarnaast beargumenteren ze dat de samenleving profijt heeft van zo min mogelijk ongeplande zwangerschappen en dat anticonceptie ook een medische noodzaak kan hebben. Een vrouwelijke deelnemer zegt bijvoorbeeld: “We moeten af van het idee dat anticonceptie alleen gebruikt wordt voor seks. Het wordt ook gebruikt tegen menstruatieklachten en dan heeft het wel een medische noodzaak. Ik kan niet normaal mijn menstruatie doorkomen zonder de pil”.

De pil in de politiek
Met de Tweede Kamerverkiezingen in zicht, is het interessant om te kijken hoe politieke partijen denken over anticonceptie. De volgende partijen hebben in hun verkiezingsprogramma staan dat anticonceptie vergoed moet worden door de overheid: D66, GroenLinks, PvdA, ChristenUnie, PvdD, BIJ1, Volt, Piratenpartij en BBB. Liliane Ploumen (PvdA) diende in 2019 nog een motie in om anticonceptie weer op te nemen in het basispakket, maar daar was toen geen meerderheid voor. Van de bovengenoemde partijen (die toen zetels hadden in de Tweede Kamer) stemden D66 en ChristenUnie tegen. ChristenUnie kondigde in december aan van standpunt te zijn veranderd, vooral om het aantal abortussen terug te dringen. Ook D66 maakte een switch: in het verkiezingsprogramma staat niet alleen dat anticonceptie vergoed moet worden door de overheid, maar ook dat onderzoek naar de mannenpil moet worden gestimuleerd. D66 is daarmee tot nu toe de enige partij die hier aandacht aan besteedt in de verkiezingsplannen. Wellicht dat het onderzoek van 3Vraagt en 3FM HUMAN dit onderwerp ook onder de aandacht brengt bij andere partijen. Een wetenschappelijke ontwikkeling zoals de mannenpil vereist een culturele en politieke denkomslag. Nu vinden de meeste mensen het nog vanzelfsprekend dat de anticonceptiepil een vrouwenzaak is, maar wie weet komt daar binnenkort verandering in.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier. 
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.