The witch is dead!

Heksenjacht op Margaret Thatcher

De dood en de begrafenis van Margaret Thatcher maakten veel heftige gevoelens en oud zeer los in de Engelse maatschappij. Ding dong, the witch is dead! was een veelgehoorde uitspraak na haar dood. Thatcher werd vereenzelvigd met het kwaad en gemakshalve verantwoordelijk gehouden voor al het slechte in de Britse samenleving. Christina Lammer houdt een feministische verdediging voor Margaret Thatcher en laat zien dat heksenjachten ook in Engeland nog niet afgelopen zijn.

Wat hier volgt is geen betoog vóór Thatcher of een wanhopige poging om haar als feministe te bestempelen. Een vrouwelijke premier die zegt dat ze niet weet wat het feminisme ooit voor haar heeft gedaan, kan in dat opzicht moeilijk serieus worden genomen. Hier spreekt geen Thatcher-fan, maar een bezorgde feministe.

Thatcher heeft vele vijanden in Groot-Britannië en het is begrijpelijk dat haar dood een tijd geleden veel los maakte. Zij is niet alleen oud-premier maar ook een symbool voor de slechte sociale voorzieningen in Groot-Britannië, voor het liberalisme, voor conservatisme en oorlog.

Problematisch is echter hoe aanhangers van de linkse politieke vleugel omgaan met haar dood. Feestjes en liedjes als “God Save The Queen” van the Sex Pistols en “I’m in love with Margaret Thatcher” van de Not Sensibles, vraag je je als feministe af of er niet eerder sprake is van een heksenjacht dan de ontlading van politieke frustratie. De punk nummers - en ook het nummertje van McCullagh - kennen nog nuancering: het gaat niet alleen om het hebben van een vijandbeeld, maar waar de persoon Thatcher voor staat. Dit lijkt bij de dood van Thatcher niet meer van belang te zijn. Niet de kwaliteit van het lied verklaart het succes, maar de propaganda van hen die Thatcher hekelen. Zelfs wie eerder geen uitgesproken mening over Thatcher had schijnt hieraan mee te willen doen. Welkom in middeleeuws volksvermaak!

In de geschiedenisboeken staan heksenjachten bekend als een middel om sociale cohesie te creëren. Tegenwoordig is dat niet anders. Het is gemakkelijk om vrouwen als heksen aan te wijzen, als veroorzaker van vervelende gebeurtenissen, zeker wanneer ze alleenstaand zijn of enigzins in verband kunnen worden gebracht met vreemde incidenten. Een sociaal zwakke positie betekent vaak het gebrek aan een sociaal vangnet waardoor deze vrouwen kwetsbaar zijn voor beschuldigingen. Een heks is nog erger dan een hoer: als ‘duivelsbruid’, zoals heksen vaak worden genoemd, heeft zij zich onttrokken aan alles wat menselijk en vrouwelijk is. Natuurlijk, ook de mannen die als tovenaars zijn veroordeeld hebben zich schuldig gemaakt aan zwarte, duivelse magie. Het waren echter de heksen die de mannelijke machtspositie bedreigden doordat ze rollen van mannen over hebben genomen. Ze hielpen zieken te genezen, ze droegen wetenschappelijke kennis over en – al is dat maar een mythe – verleiden maagden. Hierdoor heeft de term ‘heks’ ook een seksistische noot gekregen. Niet de angst voor de magische krachten, maar de angst voor macht (-verlies) was essentiëel bij de heksenjachten.

Dat een machtige vrouw als Thatcher na haar dood als heks wordt bestempeld is een seksistische noot die, zoals ook andere feministen aankaarten, de politieke lading aan Thatcher onttrekt. Ze is niet langer meer een politica met wie je inhoudelijk kunt discussiëren, maar een heks die ‘we’ het liefst zelf hadden verbrand op de brandstapel.