Topsport zet intersekse atleten buiten spel
Intersekse vlag met sportartikelen
Intersekse atleten hebben geen thuis in topsport. Dat blijkt maar weer uit de ophef over de deelname van Algerijnse boksster Imane Khelif aan de Olympische Spelen van 2024. Niet dat er ook maar enkel bewijs is dat Khelif intersekse is, maar dat zij niet binnen het sociaal geaccepteerde hokje ‘vrouw’ past heeft de media, in navolging van een niet-onderbouwd oordeel van de International Boxing Association, wel duidelijk gemaakt. Wanneer ben je eigenlijk wél vrouw genoeg? En wat als je daadwerkelijk intersekse bent?
Het Internationaal Olympisch Comité heeft gelukkig de banden met de International Boxing Association (IBA) verbroken, en zijn niet meegegaan in de onterechte veroordeling van Khelif als ‘niet vrouw genoeg’. De diskwalificatie van Khelif, net als die van Taiwanese boksster Lin Yu-ting, van de Women’s World Boxing Championships in New Delhi in 2023, rammelt namelijk aan alle kanten. Ten eerste wil de IBA niets kwijt over de test waaraan de boksers zijn onderworpen op basis waarvan zij zijn gediskwalificeerd, alleen dat het niet gaat om een testosteron-test en dat de atleten simpelweg niet zouden voldoen aan de noodzakelijke vereisten die de IBA stelt. Je zou het kunnen scharen onder ‘privacy van de atleten’, maar de geheimzinnigheid komt de geloofwaardigheid van de IBA in ieder geval niet ten goede. Ook heerst er stevige speculatie dat het allemaal gaat om een politiek spelletje dat de IBA speelt. Het Internationaal Olympisch Comité erkent de IBA ook niet voor niets niet meer; zo zijn ze verbonden aan Rusland en hebben zij problemen “op het gebied van integriteit en financieel beleid” (NOS). Maar laat het aan het internet over om misinformatie en haat te verspreiden als waarheid.
Dit verhaal is natuurlijk hartstikke onzuiver, maar ik merk dat er meer zit achter mijn frustratie. Maar wat precies? In ieder geval roept het de vraag bij me op: wie bepaalt er eigenlijk of je biologisch gezien vrouw genoeg bent om ‘vrouw’ te zijn?
Een snelle google search op ‘biologische kenmerken vrouw’ geeft wel het een en ander weg waar we aan zouden moeten denken bij een biologische vrouw. Bijvoorbeeld XX-chromosomen in plaats van de mannelijke XY-chromosomen en oestrogenen in plaats van het mannelijke testosteron. Maar het blijft mijns inziens allemaal maar weinig specifiek. Vrouwen hebben naast oestrogenen bijvoorbeeld ook wel testosteron, maar hoe veel testosteron een vrouw mag hebben om vrouw te zijn staat dan weer nergens. Ook verschilt het nogal tussen bronnen wat gezien wordt als gemiddeld, of ‘normaal’. Is er wel een normaal?
Verschillende sportbonden, bijvoorbeeld de World Athletics (voorheen International Association of Athletics of IAAF), hebben minder moeite met grenzen stellen aan vrouw-zijn, zogenaamd om oneerlijke concurrentie te voorkomen. Vrouwen die bovengemiddeld testosteron aanmaken zouden oneerlijke voordelen hebben tegenover vrouwen die wel binnen het gemiddelde zitten wat betreft testosteronaanmaak. Ze zouden te mannelijk zijn om mee te mogen doen bij de vrouwen. (Let op: zouden. Het moet nog maar worden bewezen dat vrouwen met een hogere testosteron-aanmaak of met een ander genetisch kenmerk dat niet typisch als vrouwelijk wordt omschreven, een daadwerkelijk substantieel atletisch voordeel hebben op basis van deze kenmerken).
Topsport gaat om motivatie, inspanning, hard werken, et cetera. Maar het is ook een illusie om te denken dat sporters - mensen - gelijk aan elkaar zijn. We noemen het ook niet oneerlijk wanneer de ene basketballer langer is dan de ander, wanneer de ene zwemmer van nature een breder gebouwde rug heeft dan de ander, of wanneer de ene marathonner sneller herstelt van spierpijn dan de ander. Sport moet juist gaan om het vieren van de natuurlijke diversiteit tussen lichamen. De nadruk ligt er hierbij op dat het hierom zou moeten gaan, niet dat het hier daadwerkelijk om gaat. En dat is waar mijn frustratie uiteindelijk ook ligt: de binaire indeling tussen mannensport en vrouwensport laat namelijk al zien dat het niet om het vieren van het natuurlijke lichaam gaat.
Het idee dat er biologisch gezien alleen ‘vrouwen’ en ‘mannen’ bestaan is simpel gezegd complete onzin.* Het zijn namen bedacht door mensen, geplakt op de twee uitersten van een spectrum. Sterker nog, in de natuur is er geen ‘man’ en ‘vrouw’. Er zijn alleen lichamen. Zodra we deze gaan labelen en indelen begeven we ons op het sociaal-culturele vlak en niet meer op het natuurlijke vlak.** Dat wil ook zeggen dat niets wat tussen de twee uitersten die de mens ‘vrouw’ en ‘man’ heeft genoemd ‘fout’ is. Er is geen ‘goed’ of ‘fout’ in de natuur. De natuur die is.
Er is van alles mis in de topsportwereld. Maar het gaat verder dan vrouwen die aan oneerlijke, arbitraire tests onderhevig zijn om te zien of zij wel ‘vrouw’ genoeg zijn. Voor sommige atleten geldt namelijk daadwerkelijk dat zij niet in het hokje passen dat de mens ‘vrouw’ noemt. Maar ook niet in het hokje ‘man’. Het feit dat de sportwereld alleen kan redeneren in deze twee artificiële termen laat zien dat het systeem in zijn geheel niet klopt. We kunnen met man en macht proberen om intersekse atleten met testosteronblokkers of medische ingrepen in een van de twee artificiële hokjes te proppen, maar je kunt binnen een systeem geen juiste oplossing bedenken voor een probleem dat alleen een probleem is binnen dat systeem.
Het systeem is inherent corrupt doordat het de prestaties van natuurlijke lichamen beoordeelt op basis van onnatuurlijke categorieën. Of we de huidige indeling dan maar helemaal los moeten laten? Ik weet het niet. Het blijft een feit dat atleten in de mannen-categorie in een hoop sporten sneller en sterker zijn dan atleten in de vrouwen-categorie, al betwijfel ik ten zeerste dat dit volledig te maken heeft met biologische aspecten van de atleten. De grote ongelijkheid wat betreft financiële middelen tussen mannensport en vrouwensport heeft zeker een aandeel gehad in eventuele ongelijkheid in prestaties. Een voorstel voor andere categorieën heb ik ook niet. Ik denk niet dat het überhaupt mogelijk is om mensen op een eerlijke manier in hokjes op te delen, als de natuur er klaarblijkelijk heel anders over denkt. Misschien moeten we maar accepteren dat we te maken hebben met een inherent foutief systeem. Maar dan moeten voorstanders van dat binaire systeem ook maar accepteren dat intersekse atleten (of atleten met niet-sociaal geaccepteerde testosteronwaardes) gewoon mee mogen doen in de categorie die volgens hen het meest passend is.
*Twintig jaar geleden schreef Amade M'charek voor LOVER hier al het artikel Sekse. Genetisch onderzoek ondermijnt het sekseverschil over (2003, editie 4).
** Judith Butler verdient hier zeker een shout out.
Help je mee om 50 jaar LOVER te vieren?
Dit jaar bestaat LOVER 50 jaar. Sinds de start in 1974 draait LOVER volledig op vrijwilligers en donaties. Voor de jubileumactiviteiten zijn extra middelen nodig. Informatie over (eenmalig) doneren vind je hier.