Tour Lolita (1)
Meer vragen dan antwoorden in Zweden
Jonge vrouwen anno 2010 voelen zich niet verbonden met het ‘oude’ feminisme, dat staat voor een afkeer van mannen, tuinbroeken en ‘baas in eigen buik’. Natuurlijk, de vrouwenemancipatie is ook voor ons belangrijk geweest; wij mogen stemmen, studeren, seks hebben hoe en met wie we het willen en dan ook nog zonder zwanger te worden. Maar is de strijd dan echt al gestreden voor de jonge generatie? Dat gaan twee jonge vrouwen ontdekken in een tour langs vijf Europese landen. Van het liberale Zweden tot conservatief Rusland en de mysterieuze Baltische staten. Hier is hun eerste verslag.
‘Feminisme is onderdeel van mijn identiteit, en van mijn land’
In ons gesprek met Eva komt meteen een opvallend punt boven. Waarom heeft in Nederland feminisme een negatieve bijsmaak, die het in Zweden niet heeft? Eva, een hippe twintiger die werkt in de financiële sector, noemt zichzelf zonder aarzeling een feminist. Het is voor haar een logisch onderdeel van haar identiteit. Haar moeder heeft als radicaal feministe haar BH verbrand en op de barricades gestaan voor vrouwenrechten, maar ook haar oma was al een feministe. Die golven hebben wij ook in Nederland gehad, maar bij ons wordt er vooral nostalgisch en soms lacherig teruggekeken naar de Dolle Mina’s en ‘Baas in eigen buik’ acties.
Veel van wat Eva omschrijft is herkenbaar en erg treffend. Eva ziet op de werkvloer dat er nog steeds ongelijkheid is tussen mannen en vrouwen. Ook in Zweden, het land dat toch bekend staat om de vooruitstrevende wetgeving om gelijkheid van mannen vrouwen te bevorderen, geldt dat in het management mannen in de meerderheid zijn. De ongelijkheid tussen mannen en vrouwen is ook zichtbaar in kleine dingen. Zo schoot Eva uit haar slof toen haar collega alle vrouwen opriep een uurtje te poetsen voor de voorjaarsschoonmaak van kantoor. Zij wil ervoor waken dat je niet in dit soort rollenpatronen vervalt.
In Zweden is er sinds de jaren ‘70 veel veranderd op het gebied van seksuele rechten met de introductie van het recht op abortus en het gebruik van anticonceptie. Dit zijn rechten die de huidige generatie vrouwen en mannen als vanzelfsprekend beschouwt. Ook in Nederland ervaren we die vanzelfsprekendheid, maar is dat wel terecht als de pil zonder protest uit het basispakket gehaald wordt en alle abortusklinieken in Amsterdam gesloten worden?
Wij herkennen veel in het verhaal van Eva, maar wat maakt Zweden uniek? Eva noemt als typische ontwikkeling dat de Zweedse mannen niet meer macho zijn. Er is een nieuw ideaal van mannelijkheid ontstaan. Mannen koken, bakken, decoreren en lopen trots achter hun buggies in het park. Het viel ons al op in de Zweedse kroeg dat mannen zich in onze ogen vrouwelijk kleden en hippere kapsels hebben dan wij. Andersom geldt dat vrouwen zich minder verplicht voelen om zich op een vrouwelijke manier te kleden. Ook dit zie je terug in de mode, waarin hoge hakken en veel make-up allang niet meer de norm zijn. Toch draagt Eva ook wel eens make-up en hoge hakken. Een belangrijk verschil tussen haar en de oude generatie is dat zij nu de keuze heeft en zich kan kleden hoe ze wil.
De veranderende kijk op vrouwelijkheid is ook zichtbaar in de Zweedse media. De H&M lingerie reclames rond kerst leiden standaard tot verhit debat. Het Hollandse fenomeen van de ‘rustdames’ tijdens het WK die in bikini’s penalty’s schieten? Volgens Eva zou dat echt nooit op televisie komen in Zweden. De makers weten dat het heftig bekritiseerd en gedebatteerd zou worden en er zijn zelfs wetten om sexisme op televisie tegen te houden.
Als we kijken naar Zweden roept dat veel vragen op naar de situatie in Nederland. Zou er ooit geprotesteerd worden tegen de penalty dames? Hebben Nederlandse mannen de keuze om zich vrouwelijker te gedragen en kleden, zonder dat er aan hun mannelijkheid getwijfeld wordt? Kunnen vrouwen de keuze maken om niet mee te gaan met de mode van eeuwig hogere hakken? En zouden in Zweden vrouwen wél weer de barricades opgaan als er aan hun seksuele rechten getornd werd?
Hier in Helsinki hebben we even een pauze genomen in onze zoektocht. Al gaan de verhitte discussies natuurlijk verder en maken we elkaar uit voor mierenneuker of onverschillige muts. Gelukkig hebben we nog 3000 kilometer te gaan om overeenstemming te bereiken. De volgende stop: St. Petersburg.