Tour Lolita (2)

Tegenstellingen en hoge hakken in Rusland

In St. Petersburg spreken wij met vier jongeren over feminisme en de positie van vrouwen in de Russische samenleving. Waar Eva in Zweden zichzelf zonder twijfel feministe noemde, wordt de toon in Rusland al direct gezet in de uitspraak van Tatjana: “Feminisme bestaat hier niet. Het is net als democratie: het bestaat alleen op papier”. We spreken hierover met een stel Vadim (man, 22) en Tatjana (vrouw, 23), die beiden bij een Belgisch telecombedrijf werken, Dasja (vrouw, 18) en Katerina (vrouw, 18), twee eerstejaars studenten Nederlandse taal.

"Als Rus kan je geen feminist zijn."

Als we dachten dat het begrip feminisme in Nederland onder druk staat, in Rusland heeft het pas echt een slechte naam. Feministen staan in Rusland bekend als vrouwen die geen man willen of lesbisch zijn. In het begin van de 20ste eeuw was er net als in de meeste West -Europese landen een brede feministische beweging die gezorgd heeft voor het algemeen kiesrecht voor vrouwen. Voor Tatjana en Vadim is de gelijkheid tussen mannen en vrouwen bereikt met de invoering van gelijkheid voor de wet. Een vrouwenbeweging is nu niet meer nodig.

Het belangrijkste onderwerp voor de jongeren is de keuze die vrouwen moeten maken tussen werk en privé. Onder het socialisme werden vrouwen en mannen tot in het extreme gelijkgesteld. Vrouwen moesten net als mannen fysiek werk doen in de fabriek en op het platteland. Nu hebben vrouwen de keuze om voor hun carrière te gaan of om voor het gezin te zorgen. Een combinatie tussen gezin en carrière lijkt niet mogelijk. Vadim en Tatjana stellen dat vrouwen volledig vrij zijn in deze keuze. Maar is dat ook zo? De familie verwacht een huwelijk en kinderen en ook de invloed van de kerk is toegenomen. Bovendien is er nog veel ongelijkheid op de werkvloer. Dasja stelt: “Het is voor vrouwen moeilijker om werk te vinden. Bij veel banen hebben mannen de voorkeur van het management en stellen ze onredelijke eisen aan vrouwen.” Misschien komt dat ook wel doordat vrouwen meestal twee jaar thuisblijven als ze zwanger raken. Dit maakt het niet aantrekkelijk voor werkgevers om vrouwen aan te nemen.

Het gevolg is dat vrouwen economisch afhankelijk zijn van hun man. Met het hoge percentage scheidingen en huiselijk geweld is de kans groot dat vrouwen in een kwetsbare positie terecht komen. De vrouwen die we hebben gesproken weten zeker dat zij niet in die val zullen trappen. Ze zien om zich heen zussen, vriendinnen en klasgenoten vroeg trouwen en kinderen krijgen, om zich vervolgens thuis te vervelen. Zelf kiezen zij er heel bewust voor het huwelijk uit te stellen. Katerina heeft het huwelijksaanzoek van haar vriendje afgewezen omdat ze zichzelf te jong vond.

Tatjana, Dasja en Katerina noemen alledrie de grote druk die er op vrouwen ligt om zich vrouwelijk te gedragen. In Rusland wordt een vrouw geacht hoge hakken te dragen. Hoog is hier niet het kinderachtige hakje van Nederlandse dames maar minstens 10 centimeter. Ze moeten zich altijd opmaken en aantrekkelijk kleden. Dasja: “Geen make-up dragen is geen optie, maar ik wil me niet altijd op hoeven maken. Ik wil dat mannen me niet als seksueel object zien”. De verklaring is volgens Katerina eigenlijk heel simpel: een land dat al eeuwen in oorlog is, heeft een chronisch tekort aan mannen. Voor vrouwen is het daarom nodig om extreem sexy gekleed te gaan om die ene vrije man aan de haak te slaan.

Ons valt op dat we in Rusland veel felle, sterke en stoere vrouwen tegenkomen. Als feministische rolmodellen noemen de jongeren vooral hun moeders. Katerina: “Ik heb bij mijn moeder gezien dat je geen man hoeft te zijn of te hebben om gelukkig te zijn.” Het ontbreken van publieke rolmodellen zorgt er mede voor dat jonge vrouwen zich niet identificeren met het feminisme. De voorzitter van de feministische partij die zitting heeft in het Russische parlement is een zeer actieve vrouw, maar spreekt de jonge generatie niet aan.

Rusland is het land van de schijnbare tegenstellingen, ook op het gebied van feminisme. Mannen en vrouwen zijn in principe gelijk en het is je eigen keuze hoe je je leven inricht. Ondertussen legt de samenleving een traditionele rolverdeling op. Het ironische is dat de jongeren die wij spraken vrouwen die kiezen voor een rol als huisvrouw veroordeelden.

Wat vooral opvalt is dat feminisme eigenlijk als een luxe-onderwerp wordt gezien. Vadim stelt: “Volgens mij hebben ze in het westen niets beters te doen”. Het komt niet in hen op dat een verandering in rolpatronen ook andere maatschappelijke problemen kan oplossen. Zijn feminisme en vrouwenemancipatie echt te benaderen als luxeproducten van een samenleving die niets beters te doen heeft? In ieder geval lijkt een draagvlak voor een brede feministische beweging in Rusland niet echt realistisch. Terwijl je met alle sterke, stoere vrouwen die wij zijn tegengekomen een felle beweging op sexy schoeisel zou kunnen vormen, waar Nederlandse feministes jaloers op zouden zijn!

Op een reclamezuil waar de Russische versie van het modeblad ELLE zich afficheert als de nieuwste feministische golf heeft iemand een poster geplakt, waarop een van de belangrijkste Russische feministes, Alexandra Collontai, te zien is. (NB: Het beeld is een toevoeging van de webredactie.)