Uit de oude doos #10: 2007-2008
50 jaar LOVER
Jaargangen 2007 2008
LOVER bestaat dit jaar 50 jaar. In dit jubileumjaar blikken we elke maand terug op een halve eeuw feministisch gedachtengoed. Dit keer bladeren we door de edities van de jaren 2007 en 2008.
Al bijna een jaar lees ik de oude edities van LOVER van voor naar achter om maandelijks een overzichtsartikel te schrijven over een bepaalde periode. Dat is niet alleen een bijzonder interessante, maar ook een behoorlijk tijdrovende bezigheid. Vanaf de jaren waar we nu zijn aanbeland, komt er een bron bij. Sinds 2007 publiceert LOVER namelijk ook artikelen op internet. Het allereerste artikel dat op 1 september 2007 online kwam, is "Vrouwen moeten uit hun comfortzone komen" - Women on Top wil Nederlandse vrouwen wakker schudden door Rozanne Drost en Christien Franken. Gelukkig voor mij – en voor mijn agenda – zijn de online artikelen in de periode 2007-2008 bijna zonder uitzondering artikelen die ook in de papieren edities zijn gepubliceerd.
Schatten uit het archief
Voor de rubriek ‘Schatten uit het archief’ dook de toenmalige redactie in het archief van het IIAV (tegenwoordig Atria) en haalde daar telkens een pareltje uit. Zo bevat editie 2007/1 een portret van activiste Welmoet Wynaendts Francken-Dyserinck (1876-1956), editie 2007/2 het boek Vrouwen Vooruit! Uit 1962 van Anje Boswijk (1926-2006) en editie 2008/1 de typemachine van Johanna Naber(1859-1941).
In 1910 bracht afdeling Utrecht van ‘den Nederlandse Bond voor Vrouwenkiesrecht’ (NBV) een bundel toneelstukken uit onder de titel Niet alleen ter wille van de kunst. Deze toneelstukken, bedoeld om het vrouwenkiesrecht te promoten, zorgde voor nogal wat ophef. Afdeling Leiden censureerde de toneelstukken, want “[…] wat voor een indruk moesten buitenstaanders van de vrouwenbeweging krijgen, met al die hatelijke opmerkingen over mannen in het stuk? Mannen waren 'schepen zonder roer op ziedende zeeën', ellendelingen, moordenaars, of - als ze 't niet zijn, wanneer ze enige bekoring hebben voor ons vrouwen, dan zijn ze arm” (Een walgelijke bundel, 2008/3, p.33).
Om fondsen te werven voor de internationale vrouwenbeweging vond op 28 februari 1931 in het Stedelijk Museum in Amsterdam een historische modeshow plaats. Feministes verkleedden zich als historische heldinnen en vormden zo een ‘Spieghel Historiael’. Het idee was van Johanna Goudstikker-Bray en Johanna Naber. Naber werkte al sinds 1890 aan een canon van historische heldinnen, dus de keuze van 39 vrouwen voor de show was snel gemaakt. De feestjurk van Ada Helena Crone (1893-1996), verkleed als Louise de Coligny, is de archiefschat uit editie 2008/4.
Werk in uitvoering
In het najaar van 2007 introduceert LOVER een nieuwe rubriek ‘Werk in uitvoering’. Deze serie belicht individuen en organisaties wereldwijd die stelling nemen tegen ongelijkheid en zich actief inzetten om de positie van vrouwen te verbeteren. In editie 2008/2 stond het Sloveense festival Rdece Zore centraal in Rdece Zore: spelen met gender (2008/2, p.36-39). Dit festival is al jarenlang een broedplaats en uithangbord voor feministische kunst, theorie en activisme, en vond dit jaar voor de vijfentwintigste keer plaats. In editie 2008/4 ging het over Zonta International, een Rotary-achtige club voor vrouwen die positieverbetering voor vrouwen bepleiten – én financieren (2008/4, p.34-36).
De allereerste aflevering belichtte de Joodse vrouwenorganisatie Granit, die strijdt tegen het vrouwonvriendelijke huwelijksrecht in Israël (2007/3). Hoe nadelig dit voor vrouwen is, komt vooral naar voren tijdens de scheiding, zo blijkt uit het artikel Granit neemt de joods-orthodoxe huwelijkswetten op de schop door Kirsten Zimmerman (2007/3, p.36-38). “Een echtpaar kan volgend joods-orthodoxe wetten alleen scheiden als de man zijn vrouw een scheidingspapier geeft: de get. […] Jaarlijks wachten veel joodse vrouwen tevergeefs op dit document van hun echtgenoot. Deze vrouwen heten ‘agoenot’, letterlijk geketenden. Sommige mannen chanteren hun ex-vrouw door een hoog geldbedrag voor de get te vragen. Een rabbinaal hof kan de echtnoot toestaan een nieuwe (‘tweede’) vrouw te nemen en met haar kinderen te krijgen. Maar vrouwen die nog niet officieel gescheiden zijn, krijgen geen toestemming een nieuwe partner te nemen” (2007/3, p.38).
Canon van Nederland
In 2006 werd de Canon van Nederland samengesteld. Dit is een lijst van vijftig thema's die chronologisch een samenvatting geeft van de geschiedenis van Nederland. Deze canon werd bedacht in opdracht van de Nederlandse staat bedacht ten behoeve van het geschiedenisonderwijs: wat moet iedere Nederlander weten van de vaderlandse geschiedenis? Weinig verrassend bevatte deze canon voornamelijk grote ‘mannengebeurtenissen’. Dit inspireerde LOVER tot Een kleine aanvulling op de grote mannen-geschiedenis met zaken die voor vrouwen tot historische hoogtepunten gerekend kunnen worden (2007/1, p.26-27). Denk aan de eerste vrouw in de Tweede Kamer, Suze Groeneweg in 1918, aan de wet handelingsbekwaam uit 1956 en aan de uitvinding van de tampon in 1930.
Vaatdoekjes
Een nieuwe rubriek vanaf het najaar 2007 is ‘Aan de keukentafel met…’, waarin bekende (en minder bekende) Nederlanders uit de doeken doen wat zich bij hen zoal afspeelt aan de keukentafel. Het idee hierachter was dat de strijd tussen de seksen vooral daar in detail wordt uitgevochten. De interviews met directrice E-Quality Joan Ferrier (2007/3), politica Agnes Jongerius (2007/4), schrijfster Renate Dorrestein (2008/1), politica Ina Brouwer (2008/2), auteur Stephan Sanders (2008/3 en zangeres Lilian Vieira (2008/4) gaan - weinig verrassend - voornamelijk over de verdeling van zorg- en huishoudelijke taken. Het lijkt een privéaangelegenheid, die eerlijke verdeling van taken. Echter, betere facilitering en wetgeving vanuit de overheid zijn nodig en vormen een rode draad.
Een bijzondere rol is weggelegd voor vaatdoekjes. Zo stelt Jongerius dat het leven te mooi is om je druk te maken over een vaatdoekje (2007/4, p.9). Sanders daarentegen verklapt dat het vaatdoekje bij hem thuis oorzaak is van de enige huishoudelijke ruzie – maar dan wel voortdurend en al acht jaar lang (2008/3, p.31).
Over vrouwenhersenen en andere lariekoek
Het regent nieuwe rubrieken in jaargang 2007. In de laatste editie worden er maar liefst drie geïntroduceerd. Een daarvan is de rubriek Contra-expertise, waarin onderzoekers kanttekeningen plaatsen bij recente theorieën en uitspraken over sekseverschillen tussen vrouwen en mannen. Zo hekelt Saskia Poldervaart in Universele jongensbehoeften de uitspraak dat jongens weer jongens moeten kunnen zijn ‘omdat ze nu eenmaal andere behoeften hebben dan meisjes’ (2007/4, p.38) en bekritiseert Elianne van Steenbergen studies die de combinatie van zorg en werk problematiseren in De werkende vrouw (2008/1 p.38).
In editie 2008/2 p.40-41 komt Marieke van den Brink aan het woord over het geringe percentage vrouwen in de wetenschappelijke top. Dit wordt graag verklaard uit een gebrek aan kwaliteit of ambitie onder vrouwen zelf. Op basis van haar onderzoek naar benoemingsprocedures voor hoogleraren komt Van den Brink tot heel andere bevindingen. In 2008/3 doet Cathelijne Berghouwer een boekje open over Vrouwenhersenen: wat is er waar van de claims over verschillen in de mannelijke en vrouwelijke hersenpan?”(2008/3, p.40-41). In 2008/4 fileert Asha ten Broeke in Het moedergen de ‘wetenschappelijke onderbouwing’ van de aanname dat vrouwen van nature (beter) ‘moederen’ (p.40).
Hoe sperma zijn stoere imago verloor
De eveneens nieuwe rubriek Rectificatie ligt in het verlengde van de rubriek Contra-expertise. Hierin staan aannames centraal die ooit als ‘wetenschappelijk bewezen’ golden, maar inmiddels naar de prullenbak verwezen zijn. Zo wordt in editie 2008/4 permanent afgerekend met het idee dat mannen van nature wel – en vrouwen van nature niet – een wiskundeknobbel hebben (2008/4, p.34). Het rariteitenkabinet bevat verder onder meer het één-sekse-model, waarin vagina’s beschouwd werden als naar binnen gekeerde penissen. En o wee de man die zich te feminien ging gedragen! Dan zou zijn penis naar binnen kruipen en veranderen in een vagina (2007/4, p.39).
De magische eigenschappen van sperma prikkelen de fantasie van mannelijke wetenschappers al sinds mensenheugenis. Zo meenden Aristoteles (384-322 v.Chr.) en Antonie van Leeuwenhoek (1632-1723) dat spermacellen complete mensjes waren. Baarmoeders fungeerden slechts als broedmachine. Midden zeventiende eeuw werd voor het eerst het idee van versmelting van zaad- en eicel geopperd, zo lezen we in de rectificatie Mini-mensje (2008/1). Het beeld van spermacellen als dappere strijders die vechten om een eicel – en eicellen als smachtende afwachtende maagden – is inmiddels ook ontkracht. Spermacellen zijn zwabberende blindvliegers, die maar wat onnozel ronddobberen. Het zijn juist de eicellen die een actieve rol bij de bevruchting spelen (Macho-sperma, 2008/1, p.36).
Lachen met de anti-dame
“Met de beeldvorming van vrouwen op tv is het nog altijd vrij beroerd gesteld”, verzucht Vanessa Jorissen in De groteske vrouw (2008/2, p.4-5). Gelukkig biedt comedy ruimte voor tegendraadse types. Jorissen laat ons lachen om Patsy uit de heerlijke serie Absolutely Fabolous en om Karen uit Will & Grace. Deze zuipende, egocentrische anti-dames maken korte metten met het traditionele vrouwbeeld – en zorgen zo voor een bevrijdende lach.
Het volgende artikel in de reeks ‘Uit de oude doos’ verschijnt over enkele weken. Eerder verschenen:
#1: de beginjaren van LOVER
#2: 1980-1985
#3: 1986-1990
#4: 1991-1995
#5: 1996-1998
#6: 1999-2001
#7: 2002-2004 (deel 1)
#8: 2002-2004 (deel 2)
#9: 2005-2006
Wil je edities of artikelen lezen? Atria heeft alle jaargangen van LOVER in haar archief.
Help je mee om 50 jaar LOVER te vieren?
Dit jaar bestaat LOVER 50 jaar. Sinds de start in 1974 draait LOVER volledig op vrijwilligers en donaties. Voor de jubileumactiviteiten zijn extra middelen nodig. Informatie over (eenmalig) doneren vind je hier.