Upper: de Nobelprijsnominatie voor Malala Yousafzai

Uppers & Downers

• 14 mrt 2013

Het is voor feministen makkelijk om aan te kaarten wat er slecht gaat in de maatschappij. Onderdrukking bestaat nog steeds en de decennialange strijd voor gelijke rechten duurt voort. Soms lijkt het zelfs of we stappen terug nemen in de emancipatie. Gelukkig worden er ook politieke beslissingen genomen die tot een meer egalitaire samenleving leiden. LOVER probeert beide ontwikkelingen op te pakken. Regelmatig vindt er binnen de redactie een reflectie plaats op de meeste recente - goede of slechte - ontwikkelingen op politiek of maatschappelijk vlak. In deze reeks zullen we onze bespiegelingen met jullie delen! Vandaag: de Nobelprijsnominatie voor Malala Yousafzai.

De Nobelprijs voor de Vrede wordt graag afgekraakt in de media. Veel genomineerden zijn twijfelachtig als het op hun verdiensten aankomt en de uiteindelijke winnaars zijn nooit de meest gewaardeerde. Althans, dat is wat vaak wordt beweerd. Er wordt daarbij vergeten dat de Nobelprijs eerder dient als een politiek statement dan een medaille van verdienste. Sinds de Nobelprijs is ingesteld in 1895, hebben slechts drieënviertig vrouwen hem mogen ontvangen. Vijftien van deze vrouwen kregen de Nobelprijs voor de Vrede. Dit jaar is er een noemenswaardige nominatie uitgelekt: Malala Yousafzai, de veertienjarige Pakistaanse activiste die ternauwernood een aanslag van de Taliban overleefde.

De uitgelekte nominatie is opmerkelijk omdat nominaties normaal gezien zo’n 50 jaar geheim worden gehouden. Begrijpelijk, want niet alle nominaties zijn even bewonderenswaardig. Zo bleek dat nog voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog Adolf Hitler was genomineerd als politiek statement. De Zweedse politicus Erik Brandt deed dit uit protest tegen de zwakke houding van andere Europese landen ten opzichte van Hitler-Duitsland. Sommige nominaties kunnen zelfs als ronduit gevaarlijk bestempeld worden. Je kunt de nodige twijfels hebben bij het feit dat de Europese Unie in deze tijden de Nobelprijs in ontvangst mocht nemen, maar de Arabische bloggers die ook zijn genomineerd en nog middenin de Arabische revolutie zitten, zullen misschien wel dankbaar zijn omwille van het feit dat hun namen niet zomaar voor iedereen kenbaar worden gemaakt.

Met de nominatie van Malala Yousafzai en het feit dat deze publiekelijk is bekend, is een heel andere toon gezet. Dit doet zelfs denken aan de winnaars van 2011:

‘The Nobel Peace Prize 2011 was awarded jointly to Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee and Tawakkol Karman “for their non-violent struggle for the safety of women and for women’s rights to full participation in peace-building work”.’

Karman staat bekend als het gezicht van de revolutie in Yemen. Sirleaf en Gbowee zijn beide Liberiaans. Het feit dat het comité drie genomineerde vrouwen koos waarvan een Arabische, weerspiegelt hun aanvaarding van gelijke rechten van de vrouw. Een goede nominatie, hoewel je je kan afvragen hoeveel vrouwen de prijs hebben gekregen voor iets anders dan vrouwenrechten. Dat laatste staat gelukkig in een gezonde verhouding. De Nobelprijs voor de Vrede – en dan laat ik de andere categorieën van de Nobelprijs even buiten beschouwing – laat immers zien dat vrouwen die voor mensenrechten vechten zich niet alleen inzetten voor de belangen van hun eigen sekse.

Een andere kritische noot: is het in tijden van algemene beperkingen op sociale gelijkheid en emancipatie in het bijzonder niet gevaarlijk om one-issueactivisten naar voren te schuiven? In het geval van Karman en Yousafzai is het juist belangrijk dat zij zich louter richten op vrouwenrechten. Als we iets van de Arabische Revoluties kunnen leren, is het wel dat de strijd tegen onderdrukking en voor burgerrechten niet automatisch de strijd voor gelijke rechten voor vrouwen behelst. Integendeel, vrouwen dreigen veelal op gewelddadige wijze teruggeduwd te worden in een inferieure sociale positie nog voordat de mannelijke burger al zijn rechten heeft kunnen opeisen. Karman en Yousafzai staan symbool voor iets wat ook in het Westen door antifeministische groeperingen wordt vergeten: wie streeft naar een democratische of egalitaire samenleving, dient ieder mens gelijke (burger-)rechten te geven.

Het is natuurlijk nog maar de vraag of de nominatie van Yousafzai ook zal leiden tot een Nobelprijs voor de Vrede: pas in het najaar wordt de winnaar of winnares bekend gemaakt. Maar totdat het comité zijn besluit meedeelt, spreekt LOVER alvast lof uit over de ingediende nominatie van Yousafzai.