Vergeten vrouwen #5

Vergeten vrouwen 5 Beeld door Josien Vogelaar

In de geschiedenisboeken kom je ze niet vaak tegen, maar heldhaftige, geniale en excellerende vrouwen zijn van alle tijden. Ze zijn echter genegeerd, bestolen of simpelweg uit de annalen weggeschreven. Met de reeks Vergeten Vrouwen wil LOVER bijdragen aan het eerherstel dat ze verdienen.

Eunice Newton Foote (1819-1888)
Begin jaren vijftig van de negentiende eeuw vroegen wetenschappers zich af hoe de zon de aarde verwarmt en waarom bergtoppen kouder zijn dan valleien. Eunice Newton Foote bedacht een experiment om de warmte-absorberende eigenschappen van kooldioxide en waterdamp te onderzoeken en deed een opmerkelijke vondst: ze ontdekte dat een toename van CO2 in de atmosfeer zou leiden tot opwarming van de aarde. Over haar baanbrekende onderzoek schreef ze een paper.

Haar ontdekking van het broeikaseffect werd volledig genegeerd. Weliswaar kreeg haar onderzoek enige aandacht in wetenschapskringen, maar louter om aan te geven dat vrouwen ook onderzoek kunnen doen. In sommige publicaties werd het paper aan haar echtgenoot toegeschreven, in andere publicaties stond helemaal geen naamsvermelding. Een paar jaar later publiceerde ene John Tyndall dezelfde conclusie. Zijn artikel werd geroemd als een wetenschappelijke doorbraak en werd al snel onderdeel van de canon van de klimaatwetenschap.

Eunice Newton Foote publiceerde nog één artikel in een wetenschappelijk tijdschrift, over statische elektriciteit in 1857. Hoewel ze daarna nooit meer publiceerde, bleef ze uitvindingen doen. Ze heeft drie patenten op haar naam staan, en het sterke vermoeden bestaat dat een aantal uitvindingen van haar man feitelijk van haar zijn. Pas in 2011 kwam eerherstel en werd ontdekt dat niet John Tyndall, maar Eunice Newton Foote het broeikaseffect ontdekt heeft. In februari van dit jaar raasde een storm over Europa, die naar haar is vernoemd. Storm Eunice was een van de zwaarste stormen in ruim vijftig jaar.

Maggie Lena Walker (1864-1934)
Walker werd op 15 juli 1864 in Richmond, Virginia, geboren uit tot slaaf gemaakte ouders. Op haar veertiende sloot ze zich aan bij de Orde van St. Luke, een Afro-Amerikaanse liefdadigheidsorganisatie die zich inzette voor zieken en ouderen. Binnen die organisatie kreeg ze steeds meer verantwoordelijken. Onder haar leiding groeide St. Luke uit tot een landelijke organisatie, waarbinnen ze de laatste jaren van haar leven de hoogst leidinggevende functie bekleedde.

In 1902 richtte ze een krant op, waarin ze Afro-Amerikanen in Richmond inspireerde en aanmoedigde om hun economische positie te verbeteren. Kort daarna richtte ze een bank op, de St. Luke’s Penny Savings Bank, die leningen en hypotheken verstrekte aan Zwarte inwoners van Richmond die bij andere banken geweigerd werden. Ze was hiermee de eerste vrouw in de VS die een bank oprichtte. De Penny Savings Bank overleefde de Grote Depressie, fuseerde met twee andere grote banken en is nog steeds in bedrijf.

Maggie Lena Walker kreeg nationale bekendheid als zakenvrouw en voorvechtster van de rechten van Afro-Amerikanen. Wanneer voorzieningen voor Zwarte mensen ontbraken, dan organiseerde ze die zelf. Met succes. Zo startte ze een warenhuis waar Zwarte klanten in alle waardigheid konden winkelen: via de hoofdingang naar binnen, kleding passen voordat ze besloten te kopen, een lunchroom, gekleurde etalagepoppen en uitsluitend Zwart personeel. Haar invloed was groot. Twee maanden nadat ze de inwoners van Richmond had opgeroepen om de gesegregeerde trams te boycotten, ging het vervoersbedrijf failliet.

Jane Vialle (1906-1953)
Jane (ook wel: Jeanne) Vialle werd geboren in het toenmalige Frans-Congo, destijds een kolonie van Frankrijk. Als kind verhuisde ze naar Parijs, studeerde er en ging werken als journaliste. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, sloot ze zich aan bij het Franse verzet. Ze verzamelde inlichtingen over troepenbewegingen van de nazi's, die ze vervolgens doorstuurde naar de geallieerden. In 1943 werd ze in Marseille gearresteerd en naar de gevangenis gestuurd. Daar wist ze te ontsnappen. Voor haar moed tijdens de oorlog kreeg ze van de Franse regering de Verzetsmedaille.

Na de oorlog richtte Frankrijk de Union Française op. Deze unie moest het oude koloniale stelsel vervangen en richtte zich op een nieuwe bestuursvorm op basis van gelijkheid en zelfbestuur. Vialle reisde door West- en Centraal Afrika om aandacht te vragen voor de educatieve, sociale, culturele en economische ontwikkeling van Afrikanen. In 1946 richtte ze haar eigen politieke partij op, L'Évolution pour l 'Afrique Noire (De Evolutie van Zwart Afrika). Een jaar later werd ze in de Franse Senaat verkozen als afgevaardigde van Oubangui-Chari, de huidige Centraal-Afrikaanse Republiek. Datzelfde jaar richtte ze een economische coöperatie op, L'Espoir Oubanguien (Oubanguiaanse Hoop), die ze tot 1949 leidde.

Vialle was een fervent voorvechtster en verdedigster van gelijke rechten voor de burgers van de Franse koloniën. Ze was van mening dat zonder steun voor Afrikaanse vrouwen geen duurzame vooruitgang mogelijk zou zijn. Daarom richtte ze in 1948 een vereniging op ter ondersteuning van het onderwijs aan meisjes. Als lid van een VN-commissie tegen slavernij bezocht ze meermaals de VS om deel te nemen aan debatten over slavernij in de twintigste eeuw. In 1953 kwam ze bij een vliegtuigongeluk om het leven.

Karin Michaëlis (1872-1950)
Als journaliste voor binnen- en buitenlandse kranten en als schrijfster van populaire romans genoot de Deense Karin Michaëlis al ruime bekendheid, toen ze in 1910 een ‘schaamteloos’ boek publiceerde en daarmee een storm van verontwaardiging deed opsteken. In Den Farlige Alder (de gevaarlijke leeftijd) beschrijft ze de seksuele verlangens en eeuwige strijd voor persoonlijke vrijheid van een oudere vrouw. Dat ging vele brave burgers en bange mannen te ver. Fatsoenlijke vrouwen op leeftijd - dat was destijds vanaf een jaar of veertig - werden immers geacht zonder emotionele uitbarstingen en seksuele behoeften te leven.

De roman werd een groot succes: er werden meer dan een miljoen exemplaren van verkocht en het boek werd drie keer verfilmd. Afgezien van de inhoud die voor zoveel opschudding zorgde, is het boek ook literair een pareltje. Michaëlis schetst in detail de liefde die er niet meer is in een huwelijk en het psychologische geweld van oudere echtgenoten tegen hun vrouw.

Dat Michaëlis geen blad voor de mond nam, blijkt ook uit haar strijd tegen onrecht. Zo schreef ze hevige pleidooien voor de vrijlating van ter dood veroordeelde anarchisten in de VS. Omdat ze zich uitsprak tegen Hitler en Mussolini, werden haar boeken in Duitsland en Italië verboden.

Jackie Tonawanda (1933-2009)
Een vrouw die letterlijk voor vrouwenrechten vocht, was Jackie Tonawanda. Deze zwaargewicht uit New York bokste al jaren voordat vrouwen aan officiële bokswedstrijden mochten deelnemen. Tonawanda heeft daarom vooral in ondergrondse bokswedstrijden gevochten. Ze was een van de pioniers van het vrouwenboksen en een van de eerste vrouwen die een bokslicentie kreeg in New York. Daar ging een zware juridische strijd aan vooraf, tot aan het Hooggerechtshof.

In 1975 bokste ze, als eerste vrouw, in Madison Square Garden. Haar tegenstander was kickbokser Larry Rodania. In de tweede ronde sloeg ze hem knock-out met een klap die zijn kaak brak. Dat leverde natuurlijk de nodige publiciteit op. Het zette vrouwenboksen op de kaart en Tonawanda kreeg allerlei aanbiedingen om tegen mannen te vechten voor de publiciteit. In 1979 en in 1980 riep Boxing Illustrated haar uit tot de nummer 1 licht zwaargewicht. Nadat ze zelf gestopt was met boksen, bleef ze kampioenen coachen en bewees ze dat vrouwen in de ring even woest waren als mannen. Ze werd het eerste vrouwelijke lid van Ring 8, een boksbond voor veteranen.

Meer vergeten vrouwen leren kennen? Eerder publiceerde LOVER Vergeten vrouwen (24 juni 2018), Eerherstel voor oermoeders (20 november 2020), Vergeten vrouwen II (31 augustus 2021), Vergeten vrouwen #3 (12 februari 2022) en Vergeten vrouwen #4: kunstspecial (28 mei 2022).

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.