Verlies en winst voor twee verloren zoons

Voor iemand die transseksueel is, is het verleden vaak een onbetaalde rekening die je op de raarste tijden en plaatsen ziet opduiken. In Prodigal Sons probeert regisseur Kimberley Reed met een deel van die rekening in het reine te komen. De documentaire sluit in haar manier van filmen zo naadloos aan bij de super 8 filmfragmenten uit de 70-er jaren, dat het lijkt alsof je als kijker naast de hoofdpersonen op de bank zit en door het familie-album bladert. Zo neem je deel aan een reis, die niet nalaat je te raken.

Na twintig jaar in New York te hebben geleefd alsof het verleden niet bestond, bezoekt Kimberley Reed haar geboortedorp Helena, Montana, voor een reünie van haar middelbare school. Zij hoopt bij deze gelegenheid ook een stap verder te komen in het herstellen van de verstoorde verhouding met haar broer Marc en daardoor haar eigen verleden definitiever af te kunnen sluiten. Want omdat Marc niet klaar is met hun gezamenlijke jeugd, lijkt Kim die ook niet achter zich te kunnen laten.

“He desperately wanted to be the man I so desperately wanted not to be,” zegt Kim en raakt daarmee een hele pijnlijke plek in het leven van haar broer Marc. In diens beleving speelde zijn jeugd zich af in de schaduw van zijn veel succesvollere broer Paul. Het besef niet écht een kind van zijn ouders te zijn (hij werd geadopteerd) zal ongetwijfeld hebben bijgedragen aan een minderwaardigheidsgevoel dat zich steeds sterker vastzet in zijn gemoed. Als hij dan ook nog een auto-ongeluk krijgt en daarbij ernstig hersenletsel oploopt, raakt zijn persoonlijkheid aangetast en uiten zijn verongelijkte gevoelens zich in steeds grotesker woede-aanvallen.

In de maanden na de reünie is Marc druk bezig met het achterhalen van zijn biologische komaf. Als blijkt dat hij een kleinzoon is van Orson Wells en Rita Hayworth, breekt een periode van euforie aan. Kim begeleidt hem naar Kroatië, waar hij door de enige nog levende nabestaande van Orson Wells met veel warmte wordt ontvangen. “Ik heb Marc nog nooit zo gelukkig gezien.” Maar het geluk beklijft niet. De stemmingswisselingen van Marc worden heviger en frequenter, ze gaan steeds vaker gepaard met extreem verbaal en uiteindelijk ook fysiek geweld. Kim begint te ontdekken dat een harmonieuze afsluiting van haar verleden niet tot de mogelijkheden behoort.

Als kijker blijf je bewondering hebben voor haar kracht en doorzettingsvermogen. Heel subtiel laat Reed zien wat zij wél aan winst behaalt in deze confrontatie met haar verleden. De pijn die het openlijk tonen van een foto uit haar middelbare schooltijd haar aanvankelijk doet, lijkt te zijn verzacht als zij de film afsluit door juist die foto in een digitaal album voor haar broer Marc op te nemen. Ook als zij haast terloops meldt dat zij haar familienaam McKerrow weer terug wil nemen, krijg je de indruk dat zij ook zonder dat Marc meewerkte een belangrijk stuk van haar eigen leven heel gemaakt heeft.

Als film over een transthema vind ik Prodigal Sons een juweel. Misschien is het dankzij de ruimte die haar broer Marc inneemt, maar toch ook wel vanuit de kracht van Kimberley zelf dat de transseksualiteit hier niet laaiend in de spotlights staat en nergens geproblematiseerd wordt. Kimberley’s transitie lijkt voor niemand een probleem te zijn. Haast vertederd geeft zij ons een inkijkje in de verwarring en krampachtigheden waarmee die verandering van gender destijds gepaard ging. “Ik had een tijdlang voor alles twee. Zelfs de restaurants waar ik ging eten waren netjes opgedeeld, een pizzeria voor Paul en eentje voor Kim.” Alsof je haar verleden ziet liggen, zachtjes sluimerend in het licht van een zomerzon die getemperd door een bladerdak schijnt.

Het andere, overheersende, thema van de film maakt hem soms pijnlijk om naar te kijken. Meer dan eens bekruipt je een gevoel van schaamte, wanneer je getuige bent van intieme, maar intens verdrietige momenten binnen de familie. Tegelijkertijd is het bijna onmogelijk om geen sympathie te voelen voor de hardnekkige trouw waarmee het gezin Marc terzijde blijft staan, terwijl hij zich ontwikkelt tot een soort zwart gat, waarin alle liefde spoorloos verdwijnt. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan, maar wél met opgeheven hoofd. In dit verhaal geen spoor van klagerigheid. Daardoor weet deze documentaire het persoonlijke van een familiedrama te ontstijgen en wordt zij tot een indrukwekkend monument van levensmoed.

Op 6 mei j.l. vond de première plaats in SMART Project Space aan de Arie Biemondstraat 111 te Amsterdam. Daar draait de film nog tot en met 9 juni.

Kijk op de website van SMART Project Space voor de exacte data.