WAAROM HET ZWARTE PIET-DEBAT GEEN MORELE DISCUSSIE IS

Het is een van de meest vergeten aspecten in het voortdurende ZP-debat, maar Zwarte Piet als racistisch bestempelen berust niet op een morele veroordeling, stelt Thomas Decreus van het Belgische DeWereldMorgen terecht. Het is een oproep om kritisch om te gaan met alledaagse praktijken die een bepaald wereldbeeld in stand houden. Een wereldbeeld dat is ontstaan in het vroegmoderne West-Europa, toen het kolonialisme aan haar opmars begon en er een machtssysteem ontwikkeld werd dat gebaseerd was op het idee van Westerse, blanke superioriteit.

Decreus pakt in zijn genuanceerde analyse een aantal hardnekkige misverstanden aan die de discussie telkens weer vertroebelen, zoals het verschil tussen xenofobie en racisme. Waar xenofobie een algemeen voorkomende menselijke reflex is, is racisme namelijk een ideologie: een min of meer coherent geheel van voorstellingen, praktijken en handelingen die een specifiek mens- en wereldbeeld reproduceren. En het koloniale tijdperk mag voorbij zijn, de sporen van het wereldbeeld dat de bijbehorende ideologie gecreëerd heeft zijn ook nu nog overal zicht- en voelbaar. Het enige verschil is dat de polen superioriteit en inferioriteit nu niet meer gedefinieerd worden door ras, maar door cultuur. Kortom: de gedachte dat de ene cultuur minder waard zou zijn dan de andere. Volgens Decreus is het zonneklaar dat Zwarte Piet zoals wij hem de afgelopen paar honderd jaar gekend hebben past binnen de racistische ideologie, en de vraag is waarom zoveel mensen dit weigeren te erkennen. Een deel van de reden moet gezocht worden in een verkeerde interpretatie van wat racisme is. Decreus laat op overtuigende wijze zien welke complexe mechanismen een rol spelen in het Pietendebat, en daarom staat zijn ‘Zwarte Piet gaat over veel meer dan Zwarte Piet’ vandaag centraal in LOVER’s Uitgelicht.

‘Complexe mechanismen als racisme en discriminatie kan je nooit op zich aanvallen. Er bestaat niet zoiets als 'écht racisme'. Net omdat racisme een complex en alomvattend mechanisme is, dat zich slechts in heel particuliere en soms triviale wijze laat zien. Wat nodig is zijn concrete casussen waarrond de verontwaardiging zich kan centreren en van waaruit het debat en de strijd kunnen gevoerd worden. Die casus is nooit de kern van de strijd, wel het vertrekpunt ervan. Het fungeert als een hefboom om een wijd vertakte problematiek aan te kaarten.’- Thomas Decreus

Illustratie gemaakt door Barbara Stok voor het Centrum Beeldende Kunst Groningen / Groninger Forum