Waarom is sexy niet waardig?
Jordan Whitfield via Unsplash
In de media was de afgelopen weken veel te doen om Kaat Bollen. Deze Vlaamse psychologe leverde haar titel in nadat de Psychologencommissie haar veroordeelde wegens ‘te sexy’. Haar imago zou de waardigheid van het beroep kunnen schaden. Toen de waarschuwing ook in hoger beroep niet werd ingetrokken, deed Bollen zelf afstand van haar titel.“Als psycholoog zijn anno 2021 inhoudt dat ik niet mijzelf mag zijn (zelfs niet in mijn privéleven, want daar gaat dit over!) dan ben ik liever geen psycholoog”, reageerde ze op Instagram.
Vorige week kwam er nog een vergelijkbare zaak in het nieuws. Voormalig wielrenster Tara Gins zou dit jaar ploegleider worden bij een mannenploeg, maar liet via Instagram weten dat dit niet doorgaat vanwege een 'ongepaste fotoshoot'. “Blijkbaar is een foto belangrijker dan capaciteiten en ervaring”, schrijft ze. Wat is hier aan de hand? Waarom kun je als vrouw niet sexy zijn én serieus genomen worden als professional?
Sexy en waardig
In België en Nederland werd met veel verontwaardiging gereageerd op de uitspraak van de Psychologencommissie. Vrouwelijke psychologen plaatsten massaal sexy selfies met de hashtag #istandwithkaat, en Vlaamse minister Somers van Gelijke Kansen twitterde: “Ongehoord dat men vrouwen in Vlaanderen anno 2021 nog zegt hoe ze zich moeten of mogen kleden. […] We moeten hier geen kledingpolitie.” Volgens het vonnis ligt het probleem echter niet alleen bij de “kunstzinnige naaktfoto’s” van Bollen op Instagram, maar ook bij haar nevenactiviteiten: Bollen presenteerde een burlesque show, regisseerde een vrouwvriendelijke pornofilm en runt een webshop met seksspeeltjes. Dat dit alles onderdeel is van haar privéleven, was voor de tuchtraad geen excuus. “Door haar publieke outing wordt het onderscheid [tussen privé en professioneel] juist vervaagd”, staat er in het vonnis. Hoewel Bollen ook seksuologe is, mag ze zich dus blijkbaar alleen in een klinische context met seksualiteit bezighouden.
“Ik kan er niet bij. Waarom is sexy en/of vrouwelijk niet waardig?” vraagt Bollen zich af op Instagram. Wat mij betreft is dit dé vraag die deze zaak oproept. Blijkbaar is het als vrouw niet waardig om jezelf openlijk met seksualiteit bezig te houden, zeker niet als je daarbij je eigen lichaam inzet. De collega die een klacht indiende over Bollen stoorde zich hier het meest aan. Uit het vonnis: “De vervolgde psycholoog praat in het openbaar over seks en maakt daar programma’s over, waar de klager geen probleem mee heeft, maar zij gebruikt hiervoor onder meer het eigen lichaam”. Met andere woorden: Bollen seksualiseert zichzelf en dat wordt als ongepast gezien.
Dubbele moraal
We leven in een wereld waarin vrouwenlichamen constant worden geseksualiseerd. Reclames, modefotografie, videoclips, realityshows en Hollywoodfilms zijn doordrenkt van ‘the male gaze’: een mannelijke blik die het vrouwenlichaam reduceert tot seksueel object. Tegelijkertijd wordt een vrouw die zichzelf seksualiseert, bijvoorbeeld door haar uitdagende kledingstijl of door haar beroep (zoals sekswerker) al snel als minderwaardig beschouwd.
Die dubbele moraal blijkt uit de zaak-Kaat Bollen en wordt ook benadrukt door Gins. Als vrouwelijke wielrenner heeft ze veel te maken gehad met seksuele intimidatie, schrijft ze op Instagram. “Ik ben letterlijk aangerand. Een mechanieker kroop ooit bij mij in de douche na training. Ik ben gekust door stafleden zonder dat ik dat wou. Ik moest die mensen van mij weg duwen. Ik kreeg ongepaste opmerkingen van een ploegleider die zei dat ik er geil uitzag.” Nu Gins zichzelf van haar sexy kant laat zien in een fotoshoot, wordt ze aan de kant geschoven als niet-professioneel. Haar kans wordt haar ontnomen door “eikels die dubbele standaarden hanteren”, schrijft ze.
Seksuele grenzen en wensen
Er is veel onderzoek gedaan naar de invloed van seksualisering in de media. Veel van die onderzoeken richten zich op jongeren, omdat verondersteld wordt dat zij in hun vormende fase extra beïnvloedbaar zijn voor dit soort beelden. Zo voerde MOVISIE in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een kwalitatief onderzoek uit, waarbij gesproken werd met een diverse groep jongeren. Eén van de onderzoeksvragen was of er een verband is tussen seksueel getinte beelden in de media en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Uit de gesprekken bleek dat de genderstereotype ideeën die jongeren al hebben, weerspiegeld en dus versterkt worden door de media. Uit het onderzoeksrapport: “Zo denken jongeren dat mannen altijd (hetero-)seks willen en vrouwen gewillig zijn. [...] De verantwoordelijkheid om grenzen aan te geven ligt exclusief bij het meisje. Jongens hebben immers geen seksuele grenzen, alleen meisjes hebben die, zo denken de meeste jongeren.”
Het idee dat vrouwen minder seksueel zijn dan mannen heerst niet alleen onder jongeren, maar zeker ook onder volwassenen. Een gevolg hiervan is dat dat zowel jongens als meisjes niet stilstaan bij hun eigen seksuele wensen: meisjes zijn alleen gericht op de veronderstelde wensen van jongens en jongens hebben het gevoel dat ze alles moeten willen op het gebied van (hetero)seks. Volgens MOVISIE vormt dit een risicofactor voor seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Het risico van sexy zijn
Het seksualiseren van vrouwenlichamen draagt dus bij aan seksueel grensoverschrijdend gedrag, van ongewenste opmerkingen tot seksueel geweld. De cijfers liegen er niet om. Uit een grootschalig onderzoek van Kenniscentrum seksualiteit Rutgers blijkt dat 53% van de vrouwen ooit te maken krijgt met seksueel grensoverschrijdend gedrag, tegenover 19% van de mannen. Dit heeft grote gevolgen voor het gevoel van veiligheid van vrouwen. Volgens de Veiligheidsmonitor van het CBS voelt 18% van de vrouwen zich weleens onveilig in de eigen buurt, naast 11% van de mannen. Meisjes en vrouwen nemen daarom allerlei voorzorgsmaatregelen om zich veiliger te voelen op straat: sleutels in de hand houden, nepbellen, wijde kleding dragen. Mannen staan er vaak helemaal niet bij stil dat vrouwen hier zo erg mee bezig zijn, blijkt ook uit deze column.
Naast de verantwoordelijkheid om seksuele grenzen aan te geven, worden vrouwen dus ook belast met de verantwoordelijkheid voor hun eigen seksuele veiligheid. Uit het onderzoek van MOVISIE bleek dat sommige meisjes vinden dat het dragen van uitdagende kleding seksueel grensoverschrijdend gedrag uitlokt. Dit is zorgwekkend, omdat het zou betekenen dat een meisje die zich uitdagend kleedt ‘erom vraagt’ aangerand te worden. Uit het onderzoek kwam dan ook naar voren dat een meisje dat té goed in de smaak valt bij jongens, al snel als ‘hoer’ of ‘slet’ wordt bestempeld. Een jongen is eerder een ‘player’, wat een veel minder negatieve connotatie heeft. Zowel jongens als meisjes waren zich bewust van die dubbele moraal en de onrechtvaardigheid ervan, maar ze hielden er toch rekening mee.
Vrij in je eigen lichaam
Er zijn dus twee redenen waarom meisjes en vrouwen hun sexy zelf inhouden. Aan de ene kant is er de angst om een groter doelwit te worden van seksuele intimidatie, aan de andere kant is er het risico om gezien te worden als ‘slet’. Vrouwen kiezen er dan ook voor om een heleboel dingen niet te doen: om toch maar niet dat korte rokje of strakke truitje aan te trekken, bijvoorbeeld. Geseksualiseerd worden is dus vrijheidsbeperkend. Juist daarom kan het seksualiseren van je eigen lichaam enorm bevrijdend zijn. Lekker ‘vies’ dansen met vriendinnen, een mooi strak jurkje aantrekken of een sexy foto plaatsen op Instagram: het zijn allemaal manieren om je vrijer te voelen in je eigen lichaam. Om uit te drukken dat je je fijn voelt in je lijf, ongeacht hoe je eruitziet. En om te laten zien dat alleen jijzelf bepaalt wat er met je lichaam gebeurt.
Helaas valt die vrijheid in de praktijk nog tegen. Zodra een vrouw laat zien dat ze een seksueel wezen is, hebben allerlei mensen een oordeel klaar. Vrouwen zoals Bollen en Gins, die op Instagram wel eens een decolleté of een bil laten zien, kunnen dit blijkbaar niet doen zonder dat dat gevolgen heeft voor hun professionele carrière. Toch vormen zij het voorbeeld dat we nodig hebben. Nu is sexy zijn nog een taboe en wordt een vrouw die zichzelf seksualiseert gezien als onwaardig. Zij neemt immers haar verantwoordelijkheden niet en weigert zich aan te passen, dus ‘vraagt ze erom’. We moeten leren dat sexy zijn niet iets is dat allerlei risico’s met zich meebrengt. Die risico’s zijn niet de schuld van vrouwen en het is niet hun verantwoordelijkheid om zich hieraan aan te passen. Daarnaast moeten we leren dat sexy zijn niets zegt over iemands capaciteiten of waarde. Sexy zijn is een eigenschap die naast andere kwaliteiten kan bestaan. Sexy zijn én professioneel én intelligent én ambitieus: het kan allemaal.
Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.