Women’s caucus voor gendergelijkheid in de politiek

Illustration Womens Caucus door Mirthe de Haas

Wanneer we gendergelijkheid in de politiek willen, moeten we de politieke cultuur veranderen. Één ingrediënt daarvoor is 50% vrouwen in politiek in elke politieke functie en een tweede belangrijk ingrediënt daarvoor is het versterken van samenwerking tussen vrouwelijke politici, zodat zij gezamenlijk de problematische elementen in die cultuur kunnen agenderen en aanpakken. Meer Vrouwen in de Politiek is bezig om women’s caucuses op te zetten en te ondersteunen op en tussen verschillende niveaus. Maar wat is een women’s caucus en wat voor verschillende vormen zijn er?

Wat is een women’s caucus?

In verschillende politieke systemen is er sprake van caucuses: het samenkomen van groepen volksvertegenwoordigers om wetgeving op een bepaald beleidsterrein te bewerkstelligen. Caucuses gaan over uiteenlopende onderwerpen en zijn partij-overstijgend, alle volksvertegenwoordigers kunnen lid worden van een caucus.

Een women’s caucus is een caucus specifiek voor vrouwelijke volksvertegenwoordigers. Hiermee wordt samenwerking tussen vrouwen in verschillende partijen geïnstitutionaliseerd en kunnen zij zich met één stem inzetten voor het bevorderen van de positie van vrouwen. Parlementaire samenwerking tussen vrouwen vindt plaats op alle continenten, in meer dan 80 landen. De functie en rol van women’s caucuses verschillen per land; in de VS is een caucus informeler dan een commissie, met een meer lobbyende dan wetgevende taak. In Argentinië heeft de caucus daarentegen dezelfde vorm aangenomen als een commissie, terwijl de caucus in Ecuador zich inzet voor het meenemen van gendervraagstukken in alle commissies.

Het bekendste voorbeeld van een women’s caucus is die in de Verenigde Staten: de Congressional Caucus for Women’s Issues. Deze is in 1977 opgericht en sinds 2001 zijn alle vrouwelijke volksvertegenwoordigers in het Amerikaanse Lagerhuis lid ervan. De reden voor oprichting was dat Amerikaanse vrouwen vaker een stem uitbrachten dan mannen, maar niet evenredig in het Congres waren vertegenwoordigd. Ook vonden vrouwelijke volksvertegenwoordigers dat zij tegen problemen aanliepen die niet aangepakt werden door hun partij.

Wat levert samenwerking tussen vrouwelijke volksvertegenwoordigers op? In hun Guidelines for Women’s Caucuses, geeft de Inter-Parliamentary Union een paar redenen waarom partij-overstijgende samenwerking van volksvertegenwoordigers op gender issues belangrijk is:

1. Bevordering van de emancipatiestrijd: samenwerking zorgt ervoor dat partijspanningen worden overstegen en dat verandering echt bewerkstelligd kan worden.
2. Vergroten van de stem van vrouwen in het parlement.
3. Vergroten van de impact van vrouwelijke parlementariërs via samenwerking, support en training. Ook al zijn ze (bijna) altijd de minderheid, door samen op te trekken kunnen ze impact maken.
4. Vergroten van de gendersensitiviteit op alle beleidsvlakken.

Sinds de oprichting van de Congressional Caucus for Women’s Issues in de VS is er wetgeving bewerkstelligd rondom onder andere zwangerschapsdiscriminatie, ouderschapsverlof, geweld richting vrouwen en kansen voor vrouwen in de wetenschap.

Vormen van partijoverstijgende samenwerking

Onderzoek van Gonzalez en Sample (2010) identificeert vier verschillende manieren waarop vrouwelijke volksvertegenwoordigers van verschillende partijen samenwerken voor gender issues:

1. Parlementaire commissie
2. Women’s caucus
3. Combinatie van beide
4. ‘Mainstreaming’

Een voorbeeld van vorm 1 (parlementaire commissie) is Paraguay. Hier heeft zowel het Lagerhuis als de Senaat een commissie voor wetgeving rondom gender issues en sociale gelijkheid. Vorm 2 (women’s caucus) komt voor in de Verenigde Staten. Hier werkt de Congressional Caucus for Women’s Issues aan het bevorderen van de belangen van vrouwen binnen en buiten de VS, maar is er geen specifieke parlementaire commissie voor vrouwenbelangen.

De derde vorm (combinatie van zowel een commissie als een caucus) komt voor in Uruguay. In de Special Gender and Equality Commission van het Lagerhuis wordt wetgeving voor de bevordering van vrouwenemancipatie geschreven, terwijl in de Bicameral Women’s Caucus vrouwelijke volksvertegenwoordigers aandacht vragen voor het onderwerp.

De vierde vorm (mainstreaming) is zichtbaar in Ecuador. Hier werd de commissie voor vrouwenrechten opgeheven. In plaats hiervan is er een technische taskforce opgericht, die alle wetgeving die in het parlement wordt geïntroduceerd controleert op de impact op vrouwen en of de gekozen taal niet discriminerend is. De conclusies worden opgesteld door experts en zijn niet-bindend. Naast de technische taskforce heeft Ecuador ook een caucus, de Parliamentary Group for Women’s Rights, wiens leden aandacht vragen voor gender issues in alle commissies. Mannen kunnen overigens ook lid zijn van deze groep.

Een mildere vorm van mainstreaming is aanwezig in Zweden. Hier worden gender issues opgenomen in de taken van andere commissies, bijvoorbeeld die over Sociale Zaken of Volksgezondheid. Dit beleid is echter niet opgenomen in de officiële regels van het Zweedse parlement en is dus afhankelijk van de aanwezigheid van parlementariërs die zich voor gender issues inzetten.

Van 1981 tot 1994 was er in Nederland een Kamerbreed Vrouwenoverleg (KVO). In dit overleg werkten alle vrouwen uit de Tweede Kamer samen. De leden overlegden met elkaar om ervoor te zorgen dat de vrouwenbelangen aangekaart werden in alle fracties. Een women’s caucus kan binnen één politieke laag opgezet worden, maar ook tussen verschillende lagen. Bijvoorbeeld, binnen een provincie waar de verschillende vrouwelijke volksvertegenwoordigers van waterschappen, gemeenteraden en de provincie bijeen komen.

Op dit moment is er in Nederland geen geïnstitutionaliseerde vorm van een women’s caucus op het niveau van de Tweede Kamer. Uit de andere landen blijkt dat de aanwezigheid van women’s caucuses een belangrijke bijdrage kan leveren aan verbetering en versterking van de positie van vrouwen. Meer Vrouwen in de Politiek gaat daarom graag samen met alle vrouwelijke politici de dialoog aan omwomen’s caucuses te ontwikkelen!

Geschreven door Puck Overhaart en Marie-Anne van Reijen. Puck Overhaart is politicoloog, masterstudent gender equality, diversity & inclusion in politics en onderzoeksvrijwilliger voor Meer Vrouwen in de Politiek. Marie-Anne van Reijen is politicoloog en psycholoog en oprichter van Meer Vrouwen in de Politiek.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, Linkedin en Facebook