Zelfvertrouwen: afhankelijk van je cupmaat?

Waarom ik dit jurkje weer aan durf

Een aantal weken geleden hingen op verschillende plaatsen in Nederland ineens reclameposters van de Velthuis Kliniek, een Nederlandse kliniek voor plastische chirurgie. Op deze posters is een lachende blonde vrouw te zien in een blauwe jurk. Naast haar staat de tekst: ‘Waarom ik dit jurkje weer aan durf?’ Daaronder de boodschap: ‘Door een borstvergroting krijgen veel vrouwen meer zelfvertrouwen.’

Daar is misschien weinig mis mee. Het is een statement dat redelijk wetenschappelijk te onderbouwen valt: er zijn inderdaad onderzoeken waaruit blijkt dat vrouwen die een cosmetische borstvergroting hebben ondergaan hun zelfbeeld en algemene tevredenheid erna een hoger cijfer geven dan ervoor. Zoals meestal als het over wetenschap gaat, vallen daar ook wel wat kanttekeningen bij te zetten: de meeste van deze onderzoeken concentreren zich op de weken of maanden vlak na de operatie, en kijken niet naar de lange termijn. Uit ander onderzoek is juist weer een hoger suïciderisico gebleken op de lange termijn. Wat precies oorzaak en gevolg zijn in dat geval staat natuurlijk ter discussie, maar het pleit in ieder geval niet voor een algemene hogere tevredenheid. Daarnaast zijn deze studies logischerwijs uitgevoerd bij vrouwen die al een borstvergroting hebben ondergaan, en daarmee een subpopulatie zijn van het totale aantal vrouwen. De zinsnede ‘veel vrouwen’ in de reclameposter specificeert dit niet en lijkt te slaan op alle vrouwen in Nederland en elders. Maar, misschien wel belangrijker, reclames zijn natuurlijk niet enkel letterlijk. Reclame gaat over implicatie en beïnvloeding. En wat impliceert deze poster van de Velthuis Kliniek precies?

Het is opvallend dat tussen alle posters voor cosmetica, alle reclame voor een maakbaar, ‘perfect’ uiterlijk, juist deze poster zoveel consternatie en onbegrip opwekt. Aanvankelijk vanuit een heftig onderbuikgevoel (‘Dit gaat te ver!’) en later vanuit een gemeenschappelijk wens voor een ander geluid verenigden zich een groep Amsterdamse studenten in een actie tegen deze reclame. In eerste instantie werd er een facebook-groep opgericht tegen de reclame. Al vlug werd deze tegenactie digitaal gesteund door een grote groep sympathisanten, die allemaal de verontwaardiging over de poster deelden. De oorspronkelijke groep ontwikkelde vervolgens een tegenposter, die een tegengestelde boodschap uit moest dragen.

Maar wat was die oorspronkelijke boodschap precies? Een behoorlijke reikwijdte aan interpretaties kwam langs: ‘Met kleine borsten kan je dit jurkje niet aan in het openbaar.’ ‘Je zou je voor kleine borsten moeten schamen.’ ‘Je lage zelfvertrouwen is terecht en zal over zijn als je een borstvergroting neemt.’

Is dat overdreven? Worden er implicaties in de reclame gelezen die er helemaal niet in staan? Woorden en beelden kunnen onvoorziene effecten hebben, zelfs voor de makers. De poster raakt in ieder geval bij veel mensen een gevoelige snaar, en op verschillende manieren.

Persoonlijk las ik de poster in eerste instantie als volgt: ‘Heb je weinig zelfvertrouwen? Een borstvergroting is een goede oplossing!’ Laten we daar even bij stil staan. Een borstvergroting kost bij de Velthuis Kliniek minimaal 4.000 euro. Het is, en blijft, een operatie met alle daaraan verbonden risico’s. Dat zoiets wordt gepresenteerd als een logische, zelfs simpele oplossing voor iets abstracts als ‘gebrek aan zelfvertrouwen’, is voor mij bijna absurd. Streven naar schoonheid en perfectie is iets heel menselijks. Maar voor iedereen ligt ergens een grens: dit heb ik er voor over, meer niet. Reclames zoals deze zijn voor mij een teken van het verschuiven van die grens naar ongewenste hoogten.

Het probleem zit ‘m niet in de plastische chirurgie. Dat kan een prachtige techniek zijn; voor mensen met genderdysforie, voor vrouwen die door borstkanker een borst kwijt zijn, en ja, ook voor mensen die genoeg waarde aan hun uiterlijk hechten om ervoor onder het mes te gaan. Keuze moet er blijven, maar doen alsof het allemaal heel normaal en simpel is: liever niet. Daarnaast, er wordt een symptoombestrijdende oplossing gepropagandeerd (‘Groter met die borsten!’) in plaats van een probleembestrijdende (‘Omhoog met dat zelfvertrouwen!’). En dat laatste geluid hoor je naar mijn mening veel te weinig.

De tegenposter probeert dat andere geluid nu uit te zenden. Geen aanval op de techniek zelf, geen slachtofferrol, maar een positieve boodschap: een vrouw die zeker is van zichzelf, ondanks of ‘zelfs’ dankzij haar kleine cup. Want dat kan, en dat kan je ook worden, ook als je nu nog last hebt van een laag zelfbeeld. Kortom: er wordt een andere oplossing geboden. Eentje die niet van de maatschappij afhangt, maar die je zelf in de hand hebt. Misschien is het niet eens een makkelijke; je zelfvertrouwen verander je niet in één dag. Maar persoonlijk prefereer ik deze oplossing boven die van de Velthuis Kliniek.

Lees hier meer over deze actiegroep.

Luister hier naar het interview met twee leden van de actiegroep door Radio5.