Zorro in de keuken

Martha Rosler, kunstpolitiek en het persoonlijke

Op 14 november 2010 geeft kunstenaar Martha Rosler in het Brabantse provinciehuis de derde Hermeslezing over de maatschappelijke en politieke positie van kunstenaars. Rosler is al vanaf begin jaren zeventig actief als beeldend kunstenaar en heeft zich in haar performances, videowerken en fotomontages altijd kritisch geuit over kunst en maatschappij. Met onderstaande column van kunstfilosofe Marianne van Dijk en het videofilmpje dat haar inspireerde brengt ook LOVER Martha Rosler opnieuw onder de aandacht.

‘Dat kan eigenlijk echt niet, hè’, zei mijn huisgenoot toen ze zag dat ik de afwas voor mijn nieuwe vriend deed. Ik voelde me betrapt, want mijn huisgenoot en ik mopperen altijd samen op de klassieke rolverdeling. Tegelijkertijd vroeg ik me af waarom zogenaamde mannentaakjes als gaten boren eigenlijk stoerder lijken dan borden schoonmaken. De opmerking van m’n huisgenoot bracht me in dubio: ik wilde best rollen doorbreken door te minderen met vrouwenwerk, maar tegelijkertijd wilde ik af van het idee dat alleen mannentaakjes stoer zijn.

Kunstenaar Martha Rosler laat zien dat het allebei kan in haar video Semiotics of the kitchen. Hierin laat ze allereerst zien dat ze typische vrouwentaken het liefst zou overslaan. In haar keuken houdt ze kookgerei een voor een omhoog, op alfabetische volgorde, beginnend met de ‘a’ van ‘apron’. Het gaat zo langzaam dat je als kijker in een Sesamstraat-item denkt te zijn beland, met Rosler als Elmo die ons het alfabet leert. ‘Zo geestdodend is het om vrouwentaken uit te voeren’, lijkt de kunstenaar te zeggen.

Tegelijkertijd doorbreekt Rosler de vaste associaties met vrouwenwerk door te laten zien wat je volgens haar hoort te doen met elk gerei. Met de vork moet je horror-achtig voor je uitsteken, met een lepel dien je het opgeschepte in een hoek te smijten en met de eierklopper rammel je met gemak het Teflonlaagje uit je pan. Haar alfabet is een ontwerp van een nieuwe taal, waarin keukengerei niet langer de betekenis heeft van braaf taartenbakmiddel, maar van bruut wapen. De associaties bij een taak zijn veranderbaar, zo toont Rosler. Ze protesteert dus zowel tegen verplichte vrouwentaken als tegen de vaste associaties met die taken.

Na het afwasgesprek ging ik met Rosler in mijn achterhoofd kruiden vermorzelen met de ‘s’ van stamper en eieren levend verbranden met de ‘k’ van koekepan. Mij zouden ze niet krijgen: ik was meer dan een Sesamstraatfiguur die voorbeeldig haar meisjestaken uitvoert, gestuurd door de touwtjes aan haar handen. Ik was ook Zorro, die met gevaar voor eigen leven de vaststaande betekenissen in de keuken aan stukjes hakt, ten behoeve van een nieuwe rolverdeling. Mijn vriend begreep het niet. Die ging totaal verward de was ophangen.

Marianne M. van Dijk is journalist en kunstfilosofe. Zij schrijft o.a. voor de Volkskrant, Tubelight, Kunstbeeld en Filosofie Magazine

Meer over de derde Hermeslezing vind je hier.