Alles laten zien

!Women Art Revolution van Lynn Hershman Leeson

'Do women have to be naked to get into the Met. Museum?' drukten de Guerilla Girls eind jaren tachtig op een poster. Zij telden dat minder dan 5% van de werken in de afdeling moderne kunst van het New Yorks Metropolitan Museum door een vrouw was gemaakt, maar dat van de naakten meer dan 85% vrouw was. De verontwaardiging van de Guerilla Girls werd door verschillende groepen en individuen gedeeld. De in 2010 uitgekomen film !Women Art Revolution (!W.A.R.), laat de praktische, soms boze, en vaak ook grappige acties van een beweging Amerikaanse feministische kunstenaars de revue passeren. Filmmaakster Lynn Hershman Leeson sprak hiervoor gedurende veertig jaar ruim vijftig artiesten, curators, kunsthistorici en journalisten.

Zo zie je Sheila Levrant de Bretteville (1940), de eerste vrouwelijke professor aan de faculteit kunst bij Yale Universiteit die zich herinnert hoe machteloos ze zich vroeger voelde toen ze geen geld had om projecten op te zetten. Ze heeft fijn opgemaakte donkere ogen en even fijn getekende rimpels. 'Met een instituut achter je kun je ineens zoveel meer. Pas als je geld hebt kun je écht met je ideeën aan de slag.'

Isolatie, of het nou komt door financiële omstandigheden of doordat er weinig vrouwelijke voorbeelden zijn, heeft veel van de geïnterviewden dwarsgezeten. Voor Judy Chicago (1939) was het een reden om het eerste Amerikaanse women's art program op te richten in 1970. Haar klas leerde alleen over vrouwelijke kunstenaars, want 'mannen waren al genoeg bestudeerd,' vond ze.

De film laat wél een aantal mannelijke kunstenaars aan het woord. Bijvoorbeeld de begin deze maand overleden Mike Kelley (1954-2012) die door de feministische kunstprogramma's van het California Institute of Arts was geïnspireerd. Zijn generatie kunstenaars, vertelt hij, probeerde uit het essentialistissche denken over mannelijkheid en vrouwelijkheid te komen. Zelf geloofde hij niet in genderloze kunst, maar wel in wat hij 'crossdressing art' noemt. 'Ik maak kunst vanuit verschillende rollen die ik speel.'

Omdat vrouwen zo lang buiten de musea en kunstboeken zijn gehouden vraagt Hershman Leeson zich telkens af what is left out? Je krijgt de indruk dat ze zelfs haar eigen film liever niet had geëdit. Gelukkig heeft ze dat wel gedaan zodat de film in bijna anderhalf uur toch een samenhangend verhaal vertelt. Voor de volledige interviews kun je naar een aparte website. Hier zie je mensen tussen interessante uitspraken door frummelen aan hun gezicht en microfoontje.

De film is er duidelijk over: het blijft nodig om vrouwelijke kunstenaars te stimuleren werk te maken én dat tentoon te stellen. 'Kunt u drie vrouwelijke artiesten noemen? vraagt de filmmaakster aan bezoekers van het Whitney Museum of American Art in New York. Bezoekers kennen Frida Kahlo ("Frida" zeggen ze), maar verder komen ze niet. Het feminisme heeft nog niet succesvol de machtsstructuren veranderd waarin kunst wordt gemaakt, verkocht en tentoongesteld, legt kunsthistorica Amelia Jones tegen het einde van de film uit. 'Grote musea doen eens een feministische tentoonstelling and then they move on,' zegt ze.

Hershman Leeson betreurt het dat ze haar film nog geen happy ending kon geven. Daarom heeft ze een vervolgproject verzonnen: op de website rawwar.org kunnen vrouwelijke kunstenaars hun werk uploaden. Zou inderdaad het internet de machtsstructuren in de kunstwereld wél veranderen? En dan in minder dan veertig jaar?

!Women Art Revolution draait 21 februari om 19.30 in Rialto, Amsterdam