BOI: Song of a Wanderer I

Anne Marie Borsboom legde over de loop van tien jaar het persoonlijke verhaal van Nitzan Krimsky vast op camera. Nitzans verhaal is dat van iemand die het land waarin hij niet kan aarden ontvlucht op zoek naar geluk, naar een nieuw thuis, maar voornamelijk naar zichzelf. Tijdens de reis, die in Tel Aviv begint en via Amsterdam en Tokyo uiteindelijk naar New York leidt, ontwikkelt Nitzan een nieuwe genderidentiteit. Niet langer een meisje of man, maar een Boi.

LOVER-redacteur Iris Weges ging in gesprek met Borsboom: een bijzondere film- en documentairemaakster die van het maken van utopische films over een betere wereld voor vrouwen overstapte op het zo eerlijk mogelijk weergeven van de levens van bijzondere personen. We publiceren haar interview met Borsboom in twee delen, vandaag en morgen.

Deel 1: Zoektocht naar geluk

Je hebt Nitzan 10 jaar gevolgd en daar zowel een boek als een film over gemaakt?

De film is een verhaal over een jong meisje dat ik ooit in 2003 ontmoette in het uitgaansleven in Amsterdam. Nitzan was met haar Nederlandse geliefde hierheen gekomen, maar ze had andere plannen, die wilde door. Ze was van Israël op weg naar Tokyo. En dat vond ik zeer bizar, want ze was 19 jaar, en in haar eentje. Ze vertelde dat ze helemaal niet meer van haar land hield. Dat ze probeerde zoveel mogelijk en zo lang mogelijk uit Israël weg te blijven, om mettertijd ergens anders te gaan wonen. Er gebeurden toen veel nare dingen in Tel Aviv. Toen ik daar eens aan het draaien was liepen we langs een totaal zwartgeblakerde disco omdat er net een bom ontploft was. Een paar honderd jongeren zijn daarbij om het leven gekomen.

Er is nu een enorme vluchtelingencrisis in Europa aan de gang, en ik vind dat jouw film, dat idee van jonge mensen die hun land echt achterlaten en ergens opnieuw willen beginnen, daar heel mooi bij past. Hoe zie jij dat?

Daar begon m’n idee zeer zeker. We zitten bijna in het derde intifada, iedereen is inderdaad on the run. Nitzan behoort tot de voorhoede van jongeren die zeggen: als je werkelijk ongelukkig bent in een land, moet je gaan. Iedereen roept altijd dat zolang je niet wordt doodgeschoten in een ander land je daar moet blijven. Maar hoezo? We zijn allemaal wereldburger.

Ik ben zeven keer naar een ander land gereisd, met acht weken totale filmtijd. De eerste keer was toen Nitzan terugkeerde naar Israël na een mislukte reis in Tokyo. Ze heeft daar een halfjaar gewoond, maar kon niet genoeg geld verdienen om langer te blijven. Ik wilde zien waar die stress  van ‘ik wil mijn land niet meer accepteren’ vandaan kwam. Ze wees simpelweg de hele structuur in Israël af. De hele levenshouding van, wij zijn in oorlog. Een scene in de film is bijvoorbeeld een discussie met haar zus, waarin heel duidelijk die tegenhanger naar voren komt, die eigenlijk het grootste deel van Israël vertegenwoordigt: ‘we moeten vechten.’

Hoe verliep jullie contact al die jaren?

Zij stuurde na onze ontmoeting drie maanden lang met regelmaat e-mails. Ik las in iedere e-mail een soort scene uit een documentaire. Ik vond het een mooi universeel verhaal van jongeren die elders een nieuw land proberen te vinden waar ze zich wel op hun gemak voelen. Ik zag haar als een jonge, sterke meid die uiteindelijk zou gaan landen. Letterlijk. En dat gebeurde maar niet. Ze werd steeds onrustiger. Steeds ongelukkiger, ook. Zelfs zo ongelukkig dat ik dacht, mijn god, straks eindigt die film met een dood iemand.

Op een gegeven moment besloot ik dat de documentaire maar een open einde moest hebben, en dat het The Gypsy Jew, de eeuwig-wandelende jood, zou heten. Maar toen kwamen er steeds heftigere verhalen van Nitzan. Dat ze naar een psychiater moest, waaruit volgde dat ze zich seksloos voelde. ‘Ik voel me geen vrouw,’ zei ze, ‘maar ik ben ook geen man.’ En toen moest ik door. Want als documentairemaker moet je de waarheid vertellen. Je kunt niet zomaar ergens ophouden waar het jou uitkomt. Ik heb toen met nul komma nul budget Nitzan nog zes jaar gefilmd.  En met die keus ben ik  ongelofelijk blij. Voor mij was ze altijd die mooie androgyne vrouw, en nu die mooie androgyne jongen.

Je noemt dat het voor jou vooral gaat over Nitzans zoektocht naar geluk, niet zozeer over zijn transitie?

Dat de boeddhistische omroep uiteindelijk mijn film kocht, was mijn eerste bewijs dat de film niet gaat over een transgender verhaal. Net zo min als dat het aanvankelijk ging over een lesbisch meisje, maar over een MENS dat zocht naar geluk. Transseksualiteit is een laag in de film. Het hoofdthema is absoluut de reis, want aan het eind is het niet zo dat hij eeuwig gelukkig is in dat mannelijke uiterlijk. Ze was niet zozeer op zoek naar dat andere land, maar zichzelf. En ik hoop dat de kijkers dat zo ervaren, dat het wordt gezien als een coming-of-age. Op iedere leeftijd, iedere dag, ieder jaar, probeer je het geluk te vinden en vast te houden.

Morgen bij LOVER deel 2 van dit interview.

Verkrijgbaar
BOI, het boek.
Bestellen:  , Borsboomfilmproducties-site, of in de boekenwinkel (Bruna, Bijenkorf
Te koop In de winkel (Amsterdam): o.a. bij Boekhandel Atheneum, Vrolijk, en Dolfijn

BOI, de film.
1 november ging Boi- de film, in première op Nederlandse tv (nu nog te zien via Uitzendinggemist) de eerstvolgende vertoning staat gepland tijdens de Europride 2016.