BOI. Song of a Wanderer II

Een ongewoon meisje. Gender en transitie

Vandaag het tweede deel van het interview met Anne Marie Borsboom door LOVER-redacteur Iris Weges. Documentairemaakster Borsboom volgde tien jaar het leven van Nitzan Krimsky. Nitzan is iemand die het land waarin hij niet kan aarden ontvlucht. Tijdens de reis, die in Tel Aviv begint en via Amsterdam en Tokyo uiteindelijk naar New York leidt, ontwikkelt Nitzan een nieuwe genderidentiteit. Niet langer een meisje of man, maar een Boi. 

Je bent ooit begonnen als (feministische) filmmaakster?

Mijn aandacht ging naar vrouwen, want ik dacht, mannen hebben al genoeg. Er waren niet zoveel vrouwelijke filmmakers. Mijn eindexamenfilm voor de filmacademie ging over vijf zelfbewuste, bejaarde vrouwen. Ik creëerde een utopische wereld voor vrouwen in die speelfilm. Die gingen dan met z’n vijven een huis kraken, bijvoorbeeld. Verder heb ik voor de VPRO een hele radicale film gemaakt, over mannen die hun vrouw ‘per ongeluk’ vermoorden. Ik las steeds dat het zo veel voorkwam, dat mannen hun vrouw per ongeluk vermoorden na jarenlang misbruik. Ik had er de cijfers van gezien, het enorme aantal slachtoffers en dacht, this is war! In Amerika waren dat er toentertijd wel vijfduizend per jaar. Die film All Quiet, is toen heel heftig ontvangen.

Wil je iets meer over jezelf vertellen? Waar kwam deze interesse vandaan?

Als jong meisje wist ik al heel snel dat ik niet hetero was. Tot mijn twaalfde had ik wel vriendjes, maar toen ik begon te groeien dacht ik, dat is een heel vreemd lichaam, daar heb ik helemaal niks mee! Daarvoor waren jongetjes nog zeg maar androgyn. Alles aan hen was zacht . Als bij wijze van spreken de wereld er zo uit was blijven zien, was ik misschien niet eens lesbisch geworden. Mijn broertje en ik zeiden altijd tegen elkaar: als jij het bent, ben ik het ook. Hij is homo. [d2] M’n ouders hebben er nooit problemen mee gehad. Sterker nog, we hebben nog een broertje, hetero, en die is dus het zwarte schaap.

Ik voelde me zelf altijd heel erg meisje. Toen ik twaalf werd en borsten kreeg vond ik jongetjes helemaal niet aantrekkelijk meer. Maar ik was al vroeg seksueel bewust, en meisjes waren daar helemaal niet mee bezig. Dus als ik dan viel op een meisje nodigde ik haar uit om met mijn vriendje te vrijen. Ik wist niet beter! Ik dacht, naja, misschien moet dat dan zo ofzo! Maar ik vond dat beeld, van hoe een meisje eruit moet zien, al vanaf jongs af aan heel erg. En dat gezegd hebbende vond ik het ook heel erg om te wijzen naar Nitzan van, misschien ben jij wel een jongen. Want dat is wat heel veel vrouwen naar zich toe krijgen gegooid he, zo van: ‘vieze pot, je wilt zeker een man zijn!’

“I’ll be coming out of the closet as a transgender, or what I prefer calling myself a BOI”, schrijft Nitzan in een van zijn emails. Kun je de term Boi uitleggen?

Nitzan is in Israël zowel mannelijk als vrouwelijk. In de film zegt hij ook een keer “Je kunt zeggen: de derde sekse.” Maar daar houd ik ook niet van, dat is ook weer een hokje! Boi betekent eigenlijk een lesbische vrouw die zich een beetje boy-isch gedraagt. Niet mannelijk, maar jongensachtig. Maar Nitzan blijft me verrassen!  Nadat de film zo goed als af was kwam hij ineens met een foto aan waarin hij nu optreedt als vrouw. Met lippenstift, in drag.

“Identity becomes something fluid” Ik geloof heel erg dat het eigenlijk altijd voor iedereen zo is, alleen dat sommige mensen dat meer willen omarmen dan anderen.

Ik had laatst een bruiloft, en er stond op de uitnodiging dat vrouwen in avondkleding en mannen in smoking moesten. Ik ging in smoking, en ik voelde me absoluut geen man. De fluidity is eigenlijk meer de uitstraling die je naar buiten toe hebt. Maar het gaat toch heel erg om dat je geen kritiek krijgt op hoe je eruit wilt zien. Transgender mensen voelen zich vanbinnen anders, en die worden aan de buitenkant de hele tijd als een andere gender benaderd. En daarom moet dat uiterlijk veranderd worden.

Ik las in de beschrijving van de film de term wedergeboorte. Ervaart Nitzan dit zelf zo?

Nitzan zei altijd dat zij – soort van – sterven moest en dan weer opnieuw kon beginnen.  Dit liep synchroon met het verhuizen van land naar land. Steeds opnieuw beginnen om verder te kunnen. Die vrouw, of het uiterlijk daarvan, heeft ze nu natuurlijk letterlijk begraven. In een filmscene legt ze haar moeder uit dat ze niet zegt dat ze een operatie heeft gehad, maar een nieuwe verjaardagdatum heeft. Dat doen heel veel transgendermensen. Nitzan zegt dat haar naam in de astrologie To die and reborn betekent. Dit is erg boeddhistisch. Niks blijft hetzelfde, alles is altijd in beweging. Dat betekent dus ook dat je steeds afscheid neemt van dingen die achter je liggen. Ik denk dat ieder mens zichzelf steeds weer opnieuw moet uitvinden, iedere keer in een soort nieuwe hoedanigheid.

Ik vind dit een hele mooie quote: “Haar identiteit, seks, en seksualiteit zijn niet langer een vaststaand iets, niet iets dat gelabeld kan worden”.

Ja, zo voel ik mijzelf ook. Ik wil mijn lichaam totaal niet veranderen. Ik ben gek op mijn hele vrouwelijke lichaam. Ik heb sowieso altijd, in heel veel dingen, het leven anders gezien. Ik kon ook verliefd worden op oudere vrouwen. Maar ik schrik weleens van nieuwe stromingen. Ik sprak een transseksuele jongen die zichzelf panseksueel noemde. Hij zei: ik vrij met mannen, ik vrij met vrouwen, ik vrij met transseksuelen. Dus ik vroeg hem: oké, maar wat zijn dat dan voor mannen, en wat zijn dat dan voor vrouwen?  Daaruit volgde dat het wel allemaal gay mensen zijn. Waarop ik antwoordde: dus jij bent homo. En toen schrok hij zelf, want toen dacht hij: dat is waar!  In het geval van van Nitzan is dat ook zeker waar. Die wilde niet naar bed met mannen toen zij een meisje was, maar nu ze een jongen is wel.

In welk opzicht verschilt het boek van de film?

Wat ik dus alsmaar zag, is dat ze zichzelf – wie ze was en hoe ze zich voelde- bestudeerde met foto’s. Zelfs in de beginperiode toen ik niets wist over waar het naartoe zou gaan, vond ik dat bijzonder. In het boek kun je zien waar Nitzan zelf naar zocht, via de foto’s, haar e-mails en de filmstills. De foto’s geven veel duidelijker zo’n heel langzaam verhaal van dat meisje dat ongelukkig is en dan die jongen wordt. Wie ben ik, wie mag ik zijn? In de film zie je meer de zoektocht naar geluk. En wat deze film natuurlijk heel speciaal maakt, is dat je een filmmaker ziet die niet weet dat de persoon een transman wordt, en ook de persoon zelf niet.

Wat betekent het voor jou om zo bezig te zijn met documentairemaken en iemand anders zo te volgen?

Ik heb altijd het idee dat ik ook iets meegeef. Ik probeer mijn eigen verwondering te laten meespelen in het verhaal. Van alle mensen die ik heb gefilmd in mijn leven, hield ik ook. Dat is eveneens de reden voor mij om dit filmvak te ambiëren boven andere beroepen. Je verlengt in feite je leven. Je verruimt het omdat je in het leven van iemand anders meekijkt.

Verkrijgbaar
BOI, het boek.
Bestellen: bij de Boeddhistische omroep, online, Borsboomfilmproducties-site, of in de boekenwinkel (Bruna, Bijenkorf). Te koop In de winkel (Amsterdam): o.a. bij Boekhandel Atheneum, Vrolijk, en Dolfijn

BOI, de film.
1 november ging Boi- de film, in première op Nederlandse tv (nu nog te zien bij de Uitzendinggemist), de eerstvolgende vertoning staat gepland tijdens de Europride 2016.