Buffy the Vampire Slayer
Is deze feministische heldin nog steeds relevant?
11-07-2018 Buffy the vampire slayer
In 1992 begon Buffy the Vampire Slayer als een onsuccesvolle tienerfilm die zelfs niet gered kon worden door een bijrol van Donald Sutherland. Het echte succes van Buffy begon pas in 1996, toen Buffy als serie op the small screen verscheen.Voor de lezers die niet bekend zijn met het verhaal; BtVS gaat over een tienermeisje die als Chosen One de krachten bezit om het kwaad op aarde te verslaan - en laat haar middelbare school nou net bovenop een portaal naar de hel staan. Dit betekent dat de zestienjarige Buffy Summers naast de typische tienerproblemen (Hormonen! Haalt ze al haar vakken wel? Hoe gaat ze om met de scheiding van haar ouders? Vindt de mysterieuze Angel haar ook leuk?) in haar vrije tijd ook nog moet dealen met demonen, vampiers en demi-goden.
Zeven seizoenen lang gaat Buffy onder zware lasten gebukt. Het combineren van een normaal leven met dat van een slayer roept veel vragen op: wat betekent het om een slayer te zijn? Vanaf het begin merkt Buffy dat ze niet kan ontsnappen aan de dood en gevaar. Ze ziet geen andere keus dan haar lot te omarmen en stort zich vol op haar taak om de wereld te redden. Maar ze heeft ook een plicht aan zichzelf: ze wilt een normaal leven leiden. Ze is meer dan de krachten die haar zijn opgelegd door mythische willekeur en haar leven bestaat uit meer dan alleen het kwaad verslaan. Ze wil vrienden maken, studeren, werken, verliefd worden… Want welke tiener wil dat nou niet?
An inspiration for us all
Met haar lust voor het leven inspireert Buffy ook de mensen om haar heen. Haar vrienden zonder bovennatuurlijke krachten leren ook van zich af te slaan en blijken meer te kunnen dan ze zelf dachten. Willow, Buffy’s beste vriendin, ontwikkelt zich van een schichtig jong meisje naar een sterke heks met apocalyptische krachten. Haar kracht, goed of kwaad, ontdekt en ontwikkeld ze zelf. Zelfs na een akkefietje waarbij ze bijna de wereld vernietigt, blijft Willow op het rechte pad en kiest ze ervoor haar kracht te leren beheersen. Ook het personage Anya maakt een interessante verandering door: zij begint als mannenhatende demoon, maar als ze zonder krachten komt te zitten omarmt ze haar menselijkheid en deelt ze haar kennis over het bovennatuurlijke, waardoor ze een succesvolle ondernemer wordt.
Ook de kijker kan iets leren van Buffy: de slayer laat zien dat je alles aankunt, of je nou bovennatuurlijke krachten hebt of niet. Kracht kun je overal vandaan halen; als je het niet in jezelf kan vinden, haal het dan uit de natuur, je vrienden of de generaties vrouwen die voor je kwamen.
Are you ready to be strong?
In het laatste seizoen van de serie, in de strijd tegen het grootste kwaad dat er ooit heeft bestaan, deelt Buffy haar kracht letterlijk. Vanaf het begin is haar verteld dat zij de Chosen One is, dat zij uit alle vrouwen in haar generatie gekozen is om de wereld te beschermen tegen het kwaad. Nu kiest ze ervoor om met behulp van Willow, van alle meisjes die een slayer kunnen worden, een slayer te maken. In de montage die volgt zien we hoe vrouwen die we uit de echte wereld kennen slayer-krachten krijgen. We zien een moeder aan een eettafel met haar gezin, een onzeker meisje dat op het punt staat haar eerste homerun te slaan, een vrouw die geslagen wordt door haar man. Met hun nieuwe krachten kunnen ze voor zichzelf opkomen en hun dromen realiseren.
Wauw! Klinkt fantastisch, ik ga ook Buffy kijken!
Natuurlijk klinkt dat allemaal heel inspirerend. En Buffy is ook in 2018 nog het kijken waard. Toch verdient de serie een kritische blik. Wat betreft het gebruiken van feministische thema’s weet producent Joss Whedon zich goed te redden: de vrouwen in zijn series en films komen voor zichzelf op, ze doen waar ze zelf zin in hebben en hebben geen man nodig om uit de problemen te komen of om gelukkig te zijn. Want, bedenkt Buffy zich in de laatste aflevering: “I’m cookie dough, I’m not done baking.” Pas als ze klaar is met het kneden van haar eigen persoonlijkheid en als alle avonturen haar hebben gemaakt tot wie ze moet zijn, kan ze zich gaan focussen op een man die in dat plaatje past.
In Buffy’s schaduw
Maar is Buffy ook inclusief en divers? Het antwoord is simpel: nee. Het grootste gedeelte van de vrouwen in deze serie – die vaak als ‘feministisch’ bestempeld werd - zijn blank. Zo wordt in seizoen twee het personage Kendra geïntroduceerd. Deze Jamaicaanse snapt niets van Amerikaanse gebruiken, praat met een onverstaanbaar accent en overleeft niet meer dan vijf afleveringen. Niet bepaald een rolmodel dus.
Een ander niet-wit personage ontmoeten we aan het einde van het vierde seizoen: Sineya, de eerste slayer ooit. We zien een vrouw met dreadlocks in prehistorisch Afrika. Ze zegt niets, maar een (blanke) vriendin van Buffy verschijnt achter haar en geeft haar een stem. In de serie leren we maar weinig over het verhaal van deze eerste slayer. Ze komt alleen voor in dromen en geeft Buffy cryptische wijsheden over de toekomst door. Veel andere niet-blanke slayers komen helaas niet voor in de serie. Wel komen we door flashbacks naar het verleden te weten dat de slayer niet altijd een blond meisje met blauwe ogen was. We leren bijvoorbeeld Xin Rong kennen, een slayer tijdens de boxeropstand in China. Ook zien we Nikki Wood: een zwarte slayer in New York in de jaren 70. Het is echter jammer dat we niet veel over hen te weten komen, omdat we hen maar in twee afleveringen te zien krijgen.
Comics
Er komen maar zelden women of colour langs in de serie en als zij zichtbaar zijn, zeggen ze zo weinig (en vaak in een stereotypisch accent) dat we niet veel leren over hun leven of wat ze doormaken als woman of colour. Als niet-witte vrouwen blijven ze in de serie dus in de schaduw van onze blanke heldin Buffy.
Voor diversiteit kunnen we duidelijk niet echt terecht bij de televisieserie. Gelukkig bieden de comics die vanaf 2007 (vier jaar na het einde van seizoen zeven) in de schappen lagen meer ruimte aan niet-blanke personages. Daarin komt het verhaal van de eerste, oorspronkelijke slayer bijvoorbeeld wel aan bod. In de comics leren we dat Sineya als jong meisje in prehistorisch Afrika ontvoerd is door drie mannen, die van haar een slayer maakten door een demoon bezit van haar te laten nemen. Met haar nieuwe krachten vecht Sineya tegen de eerste vampiers en demonen uit de geschiedenis. Maar de demoon in haar zorgde ervoor dat haar eigen dorp en familie haar verstootten. Hierdoor leidde Sineya een eenzaam, maar eervol bestaan.
Ook leren we in de comics Soledad kennen. Deze Latijns-Amerikaanse slayer zit bij een girl gang en wil niets liever dan op haar eigen benen staan. Op het moment dat Buffy haar krachten deelt en Soledad dit voelt, krijgt ze die kans. Met haar nieuw verworven krachten vecht ze zich uit haar situatie. Ze staat er dan alleen voor maar dat hindert niet. Ze gaat zelf achter vampiers aan en sluit zich niet bij Buffy aan. Ze heeft geen behoefte aan een nieuwe club waar ze opnieuw aan regels gebonden is.
Potentie voor diversiteit
Het verhaal van de graphic novels is een vervolg op het laatste seizoen van de televisieserie. Het allerergste kwaad wil slayers voorgoed uitroeien en heeft het daarom gemunt op de vrouwen waarmee Buffy haar krachten gedeeld heeft. Deze nieuwe lichting van slayers wordt de Potentials genoemd en oogt een stuk diverser dan de personages die er in alle zeven seizoenen van de tv-serie voorbij kwamen.
In het eerste seizoen van de comics, seizoen 8, krijgen andere vrouwelijke personages meer aandacht en is er ruimte voor diversiteit. Dankzij de Potentials en de nieuwe slayers die voorkomen in de comics krijgen vrouwen uit elke cultuur, sociale klasse en religie de kans om zichzelf te identificeren met de slayers. Dit maakt de comics een update van de nineties-serie en zorgt ervoor dat het beter past in een tijd waarin het belang van diversiteit in televisie en film meer erkend wordt.
Spread the word
Omdat de comics echter niet zo bekend zijn als de serie, blijft het beeld van Buffy als enige slayer bestaan. En dat terwijl er juist nu, in navolging van de serie, zoveel slayers met andere achtergronden opgenomen zijn in het verhaal. Dat is jammer, want er valt zoveel te zeggen over de personages uit de comics: over Satsu, een fantastische slayer die eigenlijk ook verliefd is op Buffy. Of Lady Genevieve, de slayer op stand in Britse high society leeft en haar identiteit geheim moet houden. Of Simone, die ervoor kiest om haar slayer-krachten te gebruiken om banken te beroven en wapens te verzamelen.
De upside van dit verhaal is dat de comics nog steeds gemaakt worden. Zo krijgt de hoofdzakelijk blanke (en daarmee verouderde) franchise de kans om relevant te blijven en zich aan te passen aan een veranderend cultureel landschap. De verhaallijnen spelen zo beter in op huidige, maatschappelijke issues. Op dit moment wordt gewerkt aan seizoen twaalf van de graphic novel reeks en dat betekent dat Buffy-fans weer veel nieuwe en diverse verhalen kunnen verwachten.