Byzantium

Het vampiergenre is nog lang niet uitgespeeld

De vampier-boom leeft voort. En net zoals series als Twilight of The Vampire Diaries, stelt Byzantium een ander vorm van vampirisme en het zoveelste verhaal van oorsprong en werking van de ‘vampierscene’ voor. Hedwig van Driel heeft voor LOVER de screening van de nieuwste vampierfilm bezocht die volgens haar toont dat het genre nog lang niet is uitgespeeld.

Elke dag weer schrijft Eleanor een verhaal op, in prachtig ouderwets handschrift. Vervolgens scheurt ze de pagina’s af, verfrommelt ze, en laat ze meevoeren door de wind. Dit doet ze al tweehonderd jaar. Het is haar verhaal en dat van haar moeder, Clara, die de hele dag buitenshuis is om geld te verdienen. Strippend of, zoals Eleanor het verwoordt, “op haar knieën en haar rug.”

De twee, zo blijkt, zijn een soort vampiers. Ze kunnen tegen zonlicht en hebben geen lange snijtanden om mensen mee te bijten, maar ze drinken wel menselijk bloed. Hun wapen is een fallisch groeiende duimnagel. Ze zijn op de vlucht, al duurt het even voor duidelijk wordt waarom en waarvoor. Één van de achtervolgers noemt Eleanor een “aberratie”, maar het is moeilijk te zien wat er zo verfoeilijk is aan de tiener in haar rode hoodie, die haar handen altijd verbergt in haar mouwen en alleen bloed lijkt te drinken van stervende bejaarden.

Beetje bij beetje komt de aap uit de mouw en het is een oude bekende: misogynie. Ik heb nooit echt begrepen waarom sommige mannen er jaloers op zijn dat alleen vrouwen kunnen baren – als ik het klusje aan mijn vriend uitbesteden kon, stond ik waarschijnlijk heel wat positiever tegen het idee om kinderen te krijgen. Toch is het een thema dat keer op keer in de kunstgeschiedenis voorbijkomt: denk aan Dr. Frankenstein of Gepetto. En daar blijkt het in Byzantium op neer te komen: de vampiers zijn een exclusief broederschap en ze houden het recht op het ‘maken’ van nieuwe vampiers het liefst voor zichzelf.

De vrouwenhaat van de hoofdvampier zie je keer op keer. Hij veracht Clara, om haar beroep maar vooral om wat ze (niet) tussen haar benen heeft – en dat terwijl hij geen enkel probleem heeft met het werven van een verkrachter, kapitein Ruthven. Dat de broederschap zijn beste tijd heeft gehad is een opbeurende gedachte. Maar het gemak waarmee Clara klanten vindt om haar lichaam te verkopen laat zien dat de exploitatie van vrouwen toch nog lang niet verleden tijd is.

Het is misschien een beetje vreemd om na de voorgaande paragraaf een ode te brengen aan hoe sexy Gemma Arterton in de film is als Clara. Het is echter moeilijk te missen, zowel door hoe ze zich kleed en hoe ze gefilmd wordt; er wordt volop gefocusd op haar rondingen en pruilende lippen. Niet alleen zij wordt op sensuele manier gefilmd: bloed heeft er zelden zo mooi en zo levend uitgezien.

Bij Saoirse Ronan, die Eleanor speelt, en bij haar love interest Frank (Caleb Landry Jones) ligt de nadruk elders: bij hun onmogelijk blauwe ogen en hun willekeurig bij elkaar geraapte gelaatstrekken die op de een of andere manier voor een fascinerend resultaat zorgen. Zodra ze elkaar ontmoeten en je ziet hoe goed hun sproeten bij elkaar passen weet je dat deze twee  voor elkaar zijn gemaakt. Sensueel is de spanning die ze hebben niet – Frank is, in de woorden van een van de personages, ‘about as sexy as a pair of shoes’ – maar dat dit stelletje aliens iets heeft dat sex te boven gaat is duidelijk.

De enige die de dromerige, stijlvolle sfeer verpest is Jonny Lee Miller, die van kapitein Ruthven een veel te campy slechterik maakt. Dit is jammer, want de toon is de grootste aantrekkingskracht van de film, en de reden dat de nogal vet onderstreepte thematiek en de soms wat melodramatische plot toch licht verteerbaar blijven. De sfeer en de mooie beelden blijven je bij, evenals de watervallen bloed en de onmogelijk heldere ogen van Saoirse Ronan. Het liefdesverhaaltje is een interessant element, maar de cinematografie en de thematiek staan centraal en laten blijken dat er in het vampiergenre tóch nog altijd ruimte is voor een nieuwe benadering.

Byzantium is te zien tijdens het Imagine Film Festival in Amsterdam op 9, 14 en 17 april. Iedereen met een Cineville pas heeft gratis toegang.
Midden juni komt de film uit in Nederland.