Champagne tegen ouderdom
Michiel van Erps I Am A Woman Now
De gynaecoloog Georges Burou opereerde vaak met enkel een klein schort om zijn blote bovenlijf. Vanaf eind jaren vijftig ondergingen duizenden transvrouwen een geslachtsveranderde operatie in zijn kliniek in Casablanca. Ze hoefden van hem geen ingewikkelde psychologische tests te doen om te bewijzen dat ze echt trans waren. Hij liet hun bloederige foto's van de operatie zien, en als ze dan nog steeds wilden, ging hij aan de slag.
De documentaire I Am A Woman Now van de Nederlandse filmmaker Michiel van Erp laat de inmiddels bejaarde vrouwen aan het woord, en reconstrueert samen met hen hoe hun transitie in Casablanca verliep. Omdat er weinig van de kliniek meer terug te vinden is en Burou in 1987 al is overleden blijft de mythe in stand. Burou's zoon legt uit dat zijn vader de operaties ervoer zoals het sporten, waar hij zo van hield: geen gezeur maar ervoor gaan. In een tijd dat de meeste artsen zich nog niet waagden aan genderoperaties, probeerde Burou gewoon of het kon. Voor zijn patiënten, ook wel Casablanca-vrouwen genoemd, was dat niet zomaar een prestatie, het redde hun leven.
'C'était un Saint,' zegt de Franse Bambi. Ze vertelt hoe de vliegreis voelde, op weg naar een verre bestemming om een ander geslacht te krijgen: 'Op de heenweg was ik bang dat we neer zouden storten vóórdat ik geopereerd was, op de terugweg leek het me zonde om dood te gaan nu ik net geopereerd was.' De Belgische Corinne van Tongerloo had het geld voor de operatie opgerold in haar kapsel toen ze in het vliegtuig stapte. Haar familie dacht haar nooit meer terug te zien.
Veel van de eerste transvrouwen gingen de showwereld in als danseressen en show girls. Het is prettig dat de film naast de prachtig opgemaakte vrouwen en net iets te veel champagne en witte wijn ook de huismusserige Jean Lessenich bezoekt in Duitsland. Zij leeft haar leven ver van make-up en podia en dat is even mooi en indringend gefilmd. Jean worstelt nog altijd met haar verlangen een vrouw te zijn: ze vindt het pervers van zichzelf. De tijd zat ook niet mee: ze heeft in een kliniek gezeten waar haar extra mannelijke hormonen werden toegediend. In de badkamer op het plankje met verantwoorde Duitse kruidencrèmes staat nog altijd een scheerkwast.
Toch verlaat je de film vooral met een licht gevoel. Nostalgie in de inspirerende zin van het woord, en het gevoel dat de mogelijkheden van het leven onbegrensd zijn. De sfeervolle beelden van lichtovergoten kamers, mooie stranden, tafels vol drank en eten, de straten van Casablanca, en zelfs romantische kerkhoven maken de film een genot om naar te kijken. Soms irriteert die lichtheid: waar is de lichamelijke pijn, waar is de angst voor de dood? Als deze vragen een enkele keer aan bod komen dan gaan ze vooral over het feit dat de vrouwen geen partner aan zich konden binden. Dat presenteren ze als feit, maar precies op welke manier dat hun wellicht onzeker maakt of pijn doet wordt niet uitgediept.
Hierdoor komt de film uiteindelijk minder dichtbij dan bijvoorbeeld de Zweedse film Gewoon Liefde is een indringende film over ouderdom in een transleven. Hierin ben je als kijker getuige van de onzekerheid als je afhankelijk wordt van zorg en zie je hoeveel pijn nostalgie kan doen. In I Am A Woman Now versluieren zon en champagne veel van die momenten. Dat is mooi, en het is show.
7 maart in De Balie in Amsterdam, en vanaf 15 maart in de bioscoop