Daughters of Malakeh: Hoe modern is de Iraanse vrouw?

Bonanza Films, door Jet Homoet & Sharog Heshmat Manesh

Sharogs lievelingzus Maryam wilt gaan trouwen, dus trekken Sharog en zijn gezin vanuit Nederland naar het ouderlijk huis in Fardis, Iran. Maryam heeft altijd voor haar familie daar gezorgd, dus is dit voor iedereen een grote verandering.

Bij aankomst belanden we meteen in het dagelijks leven in Fardis. Het gezin Heshmat Manesh woont in een middenstandshuis. Regelmatig komen er familieleden langs, zoals Sharogs oudere broer Abdolreza. Maryam (45 jaar) onderhoudt in haar eentje het gezin en staat dagelijks voor dag en dauw op om met de trein naar haar werk te gaan. Zusje Ghazal (30 jaar) geeft Engelse les, maar heeft geen werk. Moeder Malakeh bidt trouw en kijkt graag naar Zuidkoreaanse soaps op de tv (gedubd in Farsi). Vader Reza houdt zichzelf met dagelijkse oefeningen in conditie, verzorgt zijn parkieten en praat veel met zijn zoon.

De traditie en het moderne leven lopen in de hele documentaire door elkaar heen. Zo spreken Sharog en Maryams verloofde Sarwari af dat leden van beide families elkaar zullen ontmoeten voor een kennismaking. Vooraf bespreekt Maryams familie welke vragen gesteld zullen worden en hoe te converseren. Van Maryam mogen de traditionele onderhandelingen achterwege blijven: ze is immers geen maagd van veertien die aan een vreemde uitgehuwelijkt wordt. Ook is ze met haar baan en eigen appartement niet onbemiddeld: mocht het huwelijk mislopen, dan heeft ze de traditionele bruidsschat niet nodig. Toch is voor moderne vrouwen als Maryam het conservatisme in Iran een groot obstakel. Voor de camera vertelt ze dat ze het als onafhankelijke besluitvormer en kostwinner van de familie wat moeilijk vindt op deze leeftijd te trouwen. Ze wil nu eens niet meer voor iedereen klaarstaan, ze wil rust en vrede voor zichzelf. Er was al eens een huwelijkskandidaat, die de trouwerij afblies toen hij ontdekte hoe Maryam in het leven stond. “Zo gaat dat,” zegt ze. “Eerst zijn ze erg geïnteresseerd in slimme, onafhankelijke vrouwen, maar ze willen niet dat hun eigen vrouw zo is.”

Tijdens de Hot Docs prémière in Toronto werd er met veel verbazing en belangstelling gereageerd op ‘Daughters of Malakeh’. In een interview met LOVER vertellen de makers dat het westerse beeld van de Iraanse vrouw hetzelfde beeld is als dat de Iraanse man van de Iraanse vrouw heeft: zij is gehoorzaam en rechteloos. De moderne vrouw in Iran is echter vooruitstrevender; zij is vaak hoogopgeleid, ondernemend en kostwinner van de familie. Toch kan zo’n vrouw met een goed verdienende baan niet zonder publieke afkeuring of veroordeling op zichzelf wonen of algemene bewegingsvrijheid genieten in het streng theocratische, patriarchale publieke domein. Het huwelijk is voor veel oudere vrouwen de aangewezen, maar vaak onzekere uitweg om het ouderlijk huis te verlaten. Jongere vrouwen blijven liever langer thuis om zich te ontwikkelen, want eenmaal getrouwd wordt van je verwacht dat je meteen kinderen krijgt én thuis blijft om voor de man te zorgen. Een man mag van zijn vrouw scheiden, maar een vrouw niet van haar man. Onbemiddelde bruiden lopen een extra risico. De bruidsschat die de man bij het scheiden moet betalen, wordt door vrouwen vaak opgegeven zodat ze de kinderen bij zich mogen houden. Bij een scheiding keren vrouwen terug naar het ouderlijk huis of proberen snel te hertrouwen- de minst fortuinlijke vrouwen belanden op straat.

Maryam trouwt Sarwari en plots is ze een getrouwde vrouw- ineens weg uit het huishouden van de familie Heshmat Manesh. Ghazal neemt zonder training haar rol en taken in de familie over. Als jongere vrouw liggen voor haar meer kansen op vrijheid in het vizier dan voor Maryam het geval was. Aan het eind van de documentaire zien we haar symbolisch als begeleidster bergbeklimmen met een rij mannen in haar kielzog. Een lange harde weg naar de top- maar vol optimisme.

Daughters of Malakeh is nu te zien in verschillende bioscopen in het land.