DE PRIJS VOOR ZELFINZICHT

Recensie van Vandaag is de laatste dag van de rest van je leven

De Oostenrijkse Ulli Lust werd in 1967 geboren in Wenen, maar woont al sinds 1995 in Berlijn, waar ze grafisch ontwerpen aan de Kunsthochschule studeerde en daarna furore maakte met haar stripreportages. Het autobiografische Vandaag is de laatste dag van de rest van je leven is haar eerste beeldroman die meteen diverse prijzen won, waaronder de LA Times Book Award voor Beste Graphic Novel en de Openbaring Award van Angoulême. Lust werkte vijf jaar aan het boek, dat in alle opzichten een bonafide feministische strip van ongekende allure is.

Het is 1984 en de bijna zeventienjarige Ulli is een opstandig punkmeisje dat in een kraakpand in Wenen woont. Haar ouders, die naar een dorp zijn verhuisd, denken dat ze daar naar de Handelsschool gaat, maar Ulli heeft andere ideeën over hoe haar bestaan eruit moet zien. Ze wil elke dag beleven alsof het haar laatste dag is. Ze raakt bevriend met de vrijgevochten, seksueel onverzadigbare Edi  en de twee meisjes komen op het idee om naar Italië te liften en daar de zomer door te brengen. Het doel: zoveel mogelijk ervaren en zoveel mogelijk mensen ontmoeten. Op die terloopse en bijna on-bijzondere wijze begint een reis die maar liefst 464 pagina’s in beslag zal nemen en gaandeweg steeds donkerder en gevaarlijker wordt. Want die mensen ontmoeten ze. En hoe. De junkie en de boeddhist, de kunstenaar en de maffiabaas, alle mannen die Ulli en Edi tegenkomen blijken meer met elkaar gemeen te hebben dan je zo op het oog zou denken.

Ulli en Edi reizen van Napels naar Verona en Rome en uiteindelijk zelfs naar Sicilië, waarbij de aanvankelijk aandoenlijk naïeve Ulli langzaam ontdekt dat er eigenlijk geen man te vinden is die oprecht geïnteresseerd is in geestelijk contact of de meisjes helpen. Uiteindelijk zijn ze allemaal maar op één ding uit: seks, vaker kwaad- dan goedschiks. Inderdaad: dit boek is niet mals voor mannen, die in deze wereld ware roofdieren zijn die de meisjes enkel objectificeren en misbruiken. Maar dat is het ook niet voor de nymfomane, destructieve Edi, die zich gretig vrijwillig laat gebruiken – haar ontwikkeling is misschien nog wel het meest verontrustend in dit boek – en al evenmin voor Ulli zelf. Met bewonderenswaardige nauwkeurigheid ontleedt Lust ook haar eigen argeloze lichtzinnigheid op die leeftijd. Dat maakt Vandaag is de laatste dag tot een even integer als nihilistisch coming-of-age-verhaal.

Vandaag is de laatste dag leest als een roadmovie, maar is in wezen een boek over verraad, gebroken dromen, onmacht en de weg naar zelfinzicht. Dat de vriendschap van de meisjes aan flarden gaat is onvermijdelijk als Edi zich van een vrolijke en grappige metgezel ontpopt tot een losgeslagen egoïste die haar vriendin zonder gewetensbezwaren opoffert voor haar eigen grillen en driften. Voor Ulli zelf gaat de reis over desillusie, haar door Lust fraai verbeelde poëtische fantasieën over de mensheid en het leven vergaan tot stof in haar machteloze woede over het herhaaldelijke verraad, de verkrachtingen en de ontberingen waaraan ze blootgesteld wordt. Wat blijft er over van de herinneringen, van de ervaring, en wat doe je met een episode in je leven die je zo wezenlijk verandert maar waar je bijna aan kapotging? Lust maakte er een boek van. Een intelligent, meeslepend en ontwrichtend boek, dat ondanks de zware thema’s toch ook geruststellend luchtig en warm kan zijn, dankzij de zelfspot die veel stripmakers zo eigen is en ook Lust dus niet ontbeert.

Des te schrijnender is daardoor echter Lusts persoonlijke aantekening op het eind, waarin ze verhaalt over de ene keer dat ze Edi (niet haar echte naam) weer tegenkwam, jaren later op een popfestival. Edi bleek heel andere herinneringen aan hun reis te hebben dan Ulli, in haar geheugen was het één groot feest van dolkomische lol, waarop Lust maakte dat ze wegkwam. Toen ik dat las moest ik me wel afvragen of de echte Edi Lusts boek later nog gelezen heeft en hoe ze dat ervaren heeft. En of het haar perceptie op die periode heeft veranderd, toen ze las hoe hoog de prijs ervoor geweest is voor Ulli.

Vandaag is de laatste dag van de rest van je leven kwam in Duitsland al in 2009 uit, maar is nu eindelijk ook vertaald voor de Nederlandse markt. En geen dag te vroeg. Van feministische beeldromans met zoveel diepgang en allure zijn er immers nooit genoeg – en elke dag dat dit boek ongelezen blijft is er één te veel.  

Vandaag is de laatste dag van de rest van je leven
Ulli Lust
Uitgeverij Scratch
ISBN; 978-94-92117-00-7 Hard Cover, Euro 39,90
ISBN; 978-94-92117-01-4 Soft Cover, Euro 29,90
464 pagina’s, 2 kleurendruk