Drugs dealen en jongens naar school sturen

Mocros: een film van Roy Dames

'Als je leest gaat het in je hoofd' zegt jeugdwerker Rick tegen de jongen die hij aanmoedigt te studeren. 'Nu zit je met vragen, maar als je boeken leest vind je antwoorden.' De jongens in de film Mocros zijn meer geïnteresseerd in trucjes hoe je drugs zo in een wijde broek kunt stoppen dat de politie het niet voelt bij het fouilleren.

Documentairemaker Roy Dames (1953) volgde acht jaar lang Rotterdamse tieners en twintigers met Marokkaanse ouders. Hij laat enerzijds zien hoe de jongens lastige vragen ontwijken, maar anderzijds ook hoe ze, als de discussie maar spannend genoeg is, bereid zijn hun eigen drijfveren te heroverwegen. 'Ik wil later het criminele circuit in,' zegt een jongen tegen Rick. 'Anders ga ik niet genoeg geld verdienen.' Wat Rick hem ook voor verstandigs vertelt, het is Tomaz van een paar jaar ouder die indruk maakt met zijn verhaal over de gevangenis. 'Ik was een kleine snotaap toen ik iemand had doodgeschoten.' En in het huis van bewaring sloeg Tomaz gewoon weer iemand in elkaar om met spoed overgeplaatst te kunnen worden naar een 'zwaardere' gevangenis. De reden: dan kon zijn moeder hem tenminste opzoeken. Tijdens een reis van drie uur heen en drie uur terug naar Zutphen verdwaalde ze weleens en dan was het bezoekuur alweer voorbij. 'Gun dat je moeder elke week,' spuugt hij uit. Tegenwoordig hangt Tomaz weer in 'zijn' buurt in Rotterdam rond. Hij vult zijn dagen met drugs dealen en andere jongens naar school sturen.

Dames heeft veel materiaal van zijn documentaire Ik ben Mohammed (2005) over grotendeels dezelfde vriendengroep gebruikt. Beide documentaires gaan mee in de zoektocht van de jongens uit Delfshaven en Rotterdam-noord naar hoe ze hun leven in kunnen vullen. Dat doet Dames van dichtbij. Hij stelt de jongens weliswaar vervelende vragen of zegt keihard: 'dat doe je toch zelf?' als ze over hun uitzichtloze situatie vertellen, maar hij lijkt ook mee te genieten als de vrienden in de eerste weken van het schooljaar in Marokko verblijven. Het kost de jongens hun opleiding, maar je voelt als kijker dat de verleiding om wat langer vakantie te vieren aan de Marokkaanse kust simpelweg onweerstaanbaar is.

Dat is Dames' stijl: een groep mensen volgen en blijven filmen wat er ook gebeurt. Vechtpartijen, slapende lichamen na een feest, gebeden, afwijzingen bij sollicitaties. Als hij niet zo uitgebreid met de jongens was opgetrokken dan was de film blijven steken bij een vluchtig journalistiek verhaal.

Doordat je als kijker het gevoel hebt met de jongens op te trekken, valt je ook op met wie ze niet rondhangen. Er komt geen enkele vrouw in de film voor. Enkel het afgewende hoofd van de snikkende moeder van Soufian wanneer ze op Schiphol afscheid van hem neemt voor een lang verblijf in Marokko. Het hoort bij de dagelijkse realiteit van de jongens, zegt de documentaire impliciet. Ze zoeken elkaars gezelschap op en niet dat van vrouwen. Toch eindigt de film met een hoopvolle toon die alles met een vrouw te maken heeft. Dat maakt nieuwsgierig naar een schaduwdocumentaire van een vriendinnengroep uit Delfshaven en Rotterdam-noord.

Mocros, Roy Dames, 2011

te zien vanaf 10 november in Het Ketelhuis, Amsterdam