Dystopie op de planken

De opera naar het boek van Octavia E. Butler

octavia-e-butlers-parable-of-the-sower-paul-marotta-1

Op 20 en 21 juni vindt op het Holland Festival de opera van Parables of the Sower plaats naar het gelijknamige boek van Octavia E. Butler. Wat er zo bijzonder is aan dit boek en de opera vertolking, lees je hier.

Het is 2024. Water en lucht zijn hevig vervuild. Grondstoffen raken uitgeput. De kloof tussen arm en rijk lijkt niet meer te overbruggen. Een zelfingenomen man staat aan het hoofd van de natie. Hij lijkt het verzinnen van lege one-liners belangrijker te vinden dan het daadwerkelijk verbeteren van het leven van burgers. Dat is de toekomst die scifi-auteur Octavia E. Butler schetst in ‘Parables of the Sower’ (1993). Gelukkig is het nog niet zo ver. Oh wacht...

Octavia E. Butler (1947-2006) is een Afro-Amerikaanse sciencefiction-auteur, die vele prijzen won voor haar romans. Op jonge leeftijd spendeerde Butler al uren in de bibliotheek om sprookjes te lezen. Niet veel later ontdekte ze het genre sciencefiction en begon ze zelf te schrijven, zich nog niet bewust van de obstakels die ze als niet-witte auteur zou kunnen tegenkomen. Ook al kreeg ze te horen ‘Honey, negroes can’t be writers’, Butler hield vol. En dat is maar goed ook, want haar boeken leverden een belangrijke kritiek op de machtsrelaties in de Westerse maatschappij. De protagonisten in haar boek zijn vaak minderheden die onderdrukking weten te boven te komen en de kracht van verandering, diversiteit en anders-zijn belichamen.

Verandering is onvermijdelijk

Zo ook in ‘Parables of the Sower’, waarin Butler het verhaal vertelt van Lauren Olamina. Zij woont met haar familie in een omheinde gemeenschap in Zuid-Californië. Buiten de muren komt ze nooit: dat is de wereld van illegale wapenhandel, drugsverslaving, honger, ziekte en geweld. Het is helaas een kwestie van tijd voordat de gevaren van de buitenwereld ook de gemeenschap insijpelen. Na een aantal inbraken probeert de gemeenschap zichzelf te beveiligen en de orde te handhaven. Lauren beseft echter dat de situatie onhoudbaar is en bereidt zichzelf voor op het feit dat ze de gemeenschap zal moeten verlaten. In het geheim leert ze zichzelf en anderen verschillende survival skills aan. Ook mentaal zoekt ze houvast: in haar dagboek werkt ze aan verzen van haar eigen religie, Earthseed.

Wanneer de gemeenschap valt, ontdekt Lauren haar potentie als leider. Ze redt anderen, ook al lijdt ze hier zelf ook onder. Lauren heeft namelijk hyperempathie: de pijn van anderen is letterlijk haar pijn. Ze gaat met een groep op weg naar het noorden, op zoek naar veiligheid. Onderweg brengt ze haar ideeën bij aan haar reisgezelschap. In Laurens Earthseed-religie staat God voor verandering, chaos en diversiteit. Ze gelooft dat vasthouden aan het vertrouwde onhoudbaar is en alleen maar kan leiden tot geweld, armoede en ongelijkheid. Volgens haar schuilt vooruitgang juist in verandering. Mensen zullen een andere manier moeten vinden om relaties te vormen, een interactie die niet berust op angst voor het andere en onbekende. Het onbekende en het andere moeten juist beantwoord worden met liefde, geduld en compassie, ook als dit kan leiden tot je eigen verdriet.

Tijdens de reis laat Lauren in woorden en daden zien wat dat voor haar inhoudt. Ze helpt diegenen waar anderen voor zouden wegrennen - ook al betekent dit dat ze hierdoor zelf pijn lijdt. Ze verzamelt een bont gezelschap aan reisgenoten: de eerste Earth Seed-volgelingen. Zij zullen moeten werken aan een wereld waarin verandering niet gevreesd wordt, maar wordt gezien als de enige optie op een toekomst.

Visualisering van de not so distant future

‘Parables of the Sower’ is een feministische, theologische coming of age story, over hoe het is om een zwarte vrouw te zijn in het Amerika van de toekomst. De toekomst zoals Butler die presenteert is echter akelig herkenbaar en zeker geen ver-van-ons-bed-show. Zelf omschreef de auteur het verhaal als een ‘if this goes on story’. Zelden heb ik een sciencefiction-boek gelezen dat zo’n sterk, onaangenaam onderbuikgevoel bij me opriep. Als we zo met elkaar en de wereld blijven omgaan, hebben we in onze nabije toekomst een probleem.

Erg benieuwd ben ik dan ook naar de gelijknamige voorstelling die tijdens het Holland Festival te zien zal zijn. De voorstelling is gebaseerd op ‘Parables of the Sower’ en het vervolg daarop: ‘Parables of the Talents’ (1998). Makers Toshi Reagon en Bernice Johnson Reagon vertellen het verhaal in een reeks theatrale nummers. Daarvoor putten ze uit 200 jaar aan zwarte, Amerikaanse muziek. Reken dus op invloeden uit de soul, funk, punk, blues, folk en zelfs EDM. Reagon zingt en speelt guitaar en maakt met vier andere muzikanten en veertien acteurs de reis van Lauren en haar Earth Seed-groep zichtbaar, hoorbaar en nog voelbaarder.

De familie Reagon heeft wortels in burgerrechtenbeweging: Bernice was een van de oprichters van de Freedom Singers, een groep muzikanten die met hun performances de waarden van de civil rights movement verspreidden. Toshi Reagon was de muzikale leider van de Inaugural Women’s March in Washington in 2016. De lijst van activistische, muzikale projecten waar deze vrouwen aan meewerkten is lang en indrukwekkend. Ik ben dan ook benieuwd hoe deze inspirerende muzikanten en theatermakers hun visie op het verhaal van Butler hebben vormgegeven in een ander medium. De schijnbaar profetische kracht van het boek overgedragen in muzikale vorm - dat moet haast wel kippenvel opleveren.  

Octavia E. Butler’s 'Parables of the Sower’ is te zien op woensdag 20 en donderdag 21 juni, om 20.30 uur. Kaarten zijn te koop via de website van het Holland Festival.

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Holland Festival.