Een ode aan de anti-held

Noah Baumbachs nieuwe film 'Frances Ha'

Actrice Greta Gerwig speelt overtuigend de rol van een anti-held. De vergelijking met GIRLS is volgens recensente Hedwig van Driel daarbij niet ver te zoeken.

Bij de term ‘coming-of-age’is de eerste gedachte aan Holden Caulfield, Harold & Maude, misschien het recente The Perks of Being a Wallflower. Vrijwel altijd betreft het de geleidelijke volwassenwording van een tienerjongen. Nu de markers voor volwassenheid steeds verder naar achteren worden geschoven wordt de leeftijd in coming-of-age verhalen steeds hoger. En de laatste paar jaar is er nog een ontwikkeling: steeds vaker is er een meisje/vrouw in de hoofdrol.

Frances is 27. Ze maakt met haar beste vriendin Sophie grootse plannen voor de toekomst, maar ze is er nog niet. Ze is leerling bij een dansschool, krijgt de huur maar net (of vaak net niet) rond, hikt kortom tegen het volwassen leven aan. Binnen korte tijd wordt ze gedumpt door haar vriendje en door haar beste vriendin, en eigenlijk is ze meer overstuur van het tweede. Ze zwerft door New York op zoek naar... ja, wat eigenlijk? Een doel?

Greta Gerwig, die Frances speelt, heeft een heel prettige, natuurlijke aanwezigheid op het scherm. Ze beweegt met een soort onhandigheid, alsof ze zich voortdurend verontschuldigt voor de ruimte die ze inneemt, alsof ze niet goed weet wat ze met zichzelf aanmoet. Frances is in sommige opzichten onuitstaanbaar, maar door de manier waarop Gerwig haar speelt heeft ze ook iets aandoenlijks. Het personage lijkt een voortzetting op Florence, haar personage in Greenberg, de eerdere film die ze met regisseur Noah Baumbach maakte – iets ouder, met iets meer ambitie, maar net zo dromerig en ongeleid.

Wat vooral opviel aan de vorige films van Baumback – Kicking and Screaming, The Squid and the Whale, Margot at the Wedding, Greenberg – is zijn haarscherp oog voor menselijke zwakte en wreedheid. Niemand ontkomt aan zijn misantrope blik, en dit leidde tot ongebruikelijk onaangename hoofdpersonen, zoals de boze, labiele Roger Greenberg en de fascinerende, monsterlijke Margot. Frances is anders: zeker vol gebreken en af en toe bijzonder irritant, maar uiteindelijk onze goodwill waard.

Misschien is dit omdat Baumbach – zo bleek uit een profiel in de New Yorker van eerder dit jaar – een relatie heeft met Gerwig, met wie hij samen het script voor Frances Ha schreef. Het zou kunnen verklaren waarom de film iets minder hard is dan zijn voorgaande werk, waarom er iets meer compassie voor zijn personages te voelen is. Misschien verklaart het ook de meer romantische stijl van de film: er is nog steeds een nadruk op naturalisme (zo ziet het haar in zijn films eruit als het haar van gewone mensen), maar er zijn ook veel gestileerde elementen. De film is in zwart-wit, de montage is soms elliptisch, en er zit zelfs een hommage in aan Les quatre cents coups van Truffaut. Het zorgt voor een luchtige, poëtische toon.

Maar we moeten de bijdrage van Gerwig ook niet onderschatten. Zij wás tenslotte nog niet zo lang geleden een vrouw van 27, en ze voegt met Frances een mooi voorbeeld toe aan de opkomende golf met vrouwelijke antihelden. Vergelijkingen met Girls zijn onvermijdelijk (door de locatie, door de rol van Adam Driver, door de nadruk op vrouwenvriendschappen boven heteroseksuele romantiek), maar Frances Ha kan op zichzelf staan – net als de hoofdpersoon uiteindelijk aan het einde van de film.

Frances Ha draait vanaf 20 juni 2013 in Nederlandse bioscopen.