Ik maak porno waar ik van houd

Murielle Scherre over liefdevolle porno en feminisme in België

In het keurige Vlaanderen weet Murielle Scherre keer op keer stof te doen opwaaien met haar lingerie, boeken en uitspraken. Zo ook met haar pornografisch getinte film Je fais du porno et j’aime ça die dit jaar uitkwam. En dit alles om de vrijheid van vrouwen te vergroten om hun eigen seksualiteit en identiteit, los van het heersende vrouwbeeld, vorm te geven.

Krachtige, jonge vrouwen in alle vormen en maten die in intieme poses ‘photoshopvrij’ te zien zijn in lingerie die aan de jaren ’50 herinnert? Dat zijn de vrouwen die Belgische activiste Murielle Scherre toont op haar website van het lingeriemerk La Fille d’O. Op haar vijfentwintigste begon Scherre haar eigen lingeriemerk met het doel dat vrouwen zichzelf en hun lichaam meer gingen waarderen. Om deze boodschap over te brengen heeft Scherre in de laatste vijf jaar ook andere middelen ingezet, zoals haar boeken, haar columns en haar aanwezigheid in de media. Ook haar burlesque shows en performances, de Devilles Harem Girls, staan in het teken van een actieve vormgeving van eigen vrouwelijke seksualiteit.
Scherre ziet zichzelf dan ook als activiste, als iemand die het traditionele België opschudt om zo de communicatie over seks en seksualiteit op gang te brengen. Ze schrijft openhartig over haar polyamoreuse leven en verzet zich tegen het traditionele (heteroseksuele) ideaal van de monogame liefde. Zo weet ze in het katholieke België nog flink wat stof te doen opwaaien. Ook neemt ze stelling over een eerlijker vrouwbeeld in media, wat de bekende vrouwenglossy’s haar zeker niet in dank hebben afgenomen. Al snel werd Scherre in het keurige Vlaanderen een Bekende Vlaming.

Plezier in seks
In februari van dit jaar kreeg Scherre van Studio Brussel (het Radio 3 van België) de kans om een film te maken in het kader van Valentijnsdag. Alhoewel in de media veel aandacht besteed werd aan haar plannen om een seksueel expliciete film te maken, bleef het lange tijd rumoer in de marge. Totdat er vanuit de overheid protestgeluiden klonken die zo sterk waren dat de film niet door mocht gaan, aldus Scherre. ‘Men wilde niet dat er belastinggeld naar een pornofilm ging. Terwijl dat totaal niet aan de orde was. Er werd geen geld van Studio Brussel uitgegeven, iedereen deed vrijwillig mee en het was juist bedoeld om de commerciële porno-industrie aan de kaak te stellen. Dat seks ook liefdevol en plezierig kan zijn, dat mensen er geen geld mee hoeven te verdienen.
Naderhand heb ik gesproken met de politicus die uiteindelijk heeft besloten dat de film niet door zou gaan. Na dat gesprek keek hij heel anders tegen mijn ideeën aan en had hij zijn beslissing liever teruggetrokken. Maar toen was het al te laat.’

De vele commotie over de film trok de aandacht van Goedele Liekens, die inmiddels een maandelijks tijdschrift uitgeeft. ‘Ze wilde me de kans geven de film alsnog te maken en uit te brengen bij het zomernummer van haar tijdschrift Goedele. Ik kreeg een budget en totale vrijheid om te maken wat ik wilde. Zonder enige ervaring, ik wist niet hoe ik moest monteren, hoe ik moest editen of wat dan ook, ben ik erin gesprongen. Via mijn eigen kanalen, maar ook via Facebook en MySpace heb ik mensen gevonden die mee wilden doen. Allemaal authentiek, ze hadden geen filmervaring en al helemaal geen porno-ervaring. Het waren mensen die zich konden vinden in mijn plan om een film te maken die compleet anders was. Waar liefde, intimiteit, authenticiteit en vooral plezier in seks getoond wordt.’De film kreeg dan ook als titel Je fais du porno et j’aime ça, ik maak de porno waar ik van hou.

Lust
In de afgelopen jaren is de aandacht voor pornografie in België toegenomen en met name de ‘vrouwvriendelijke’ variant. Er is een nieuwe generatie vrouwelijke filmmakers opgestaan die zich actief zijn gaan bewegen binnen (en buiten) de wereld van de pornografie. In veel gevallen zien ze hun werk naast opwindend als iets dat meer is dan enkel een film om de lust op te wekken. Deze ‘andere’ porno wordt gekoppeld aan een duidelijk feministisch statement. Dat Scherre juist nu een seksueel expliciete film produceert, maakt haar dus niet uitzonderlijk. De manier waarop ze het heeft aangepakt echter wel. Zelf zegt ze over de stap om een pornofilm te maken: ‘Eigenlijk heb ik me tot vorig jaar nooit met porno en de betekenis ervan bezig gehouden. Het was iets wat ver van me vandaan stond en waar ik eigenlijk niet echt een uitgesproken mening over had. Pas toen ik me erin ging verdiepen merkte ik dat ik er ongemakkelijk van werd. Het maakte me onrustig, iets wat ik van mezelf al ben en dan moet ik er iets mee gaan doen. Ik ben die film gaan maken omdat ik in de reguliere pornografie en verbeelding van seksualiteit alleen maar hardheid zag. Ieder gevoel en intimiteit ontbraken in mijn ogen. Ook de mensen die in de films te zien waren, deden me niets.’

Stigma
Als je kijkt naar het werk van Murielle Scherre dan zie je duidelijke raakvlakken met het seks positieve feminisme van de jaren ‘80 en ‘90. In de Verenigde Staten gingen vrouwen als Annie Sprinkle en Carol Queen in tegen het idee dat openbare uitingen van seksualiteit altijd negatief waren. Alsof je je als feministe niet zou kunnen verbinden aan pornografie. Zij zagen in seksualiteit een mogelijkheid waarin vrouwen zich konden emanciperen. Seksualiteit is een onderdeel van ieders identiteit, hoe je het ook wendt of keert. Om de beeldvorming omtrent vrouwen en seksualiteit te veranderen moet je je niet afwenden, maar het je juist toe-eigenen, was de overtuiging van de ‘sex positive’ feministische beweging.
Ondanks Scherres uitgesproken werk om bij te dragen aan een sterker en positiever vrouwbeeld, was de feministische beweging voor Scherre lang een ver van mijn bed show. ‘Ik vond de term feminisme een uitgeholde term, een spook uit het verleden dat van elke betekenis ontdaan was. Alhoewel ik zag dat er raakvlakken waren met de ideeën die ik zelf had, liet ik me weerhouden door het stigma dat feminisme in België nog altijd heeft. Ik kon en kan me volledig vinden in de strijd voor de verbetering van de positie van de vrouw, maar ik had het gevoel dat de specifieke term die strijd enkel benadeelde. De afgelopen anderhalf jaar heb ik ontdekt dat er een nieuwe generatie vrouwen opstaat die de term feminisme een andere invulling geeft, zowel in Nederland als in België.’

Freakshow
Uiteindelijk staat bij Scherre alles in het teken van verandering en ontwikkeling van de positie van de vrouw. Op activistische wijze maakt ze gebruik van de media om mensen te dwingen na te denken. Het gaat haar om het doen, om de actie: ‘De vrouwen die in België in the picture zijn, hebben geen voorbeeldfuncties. Ze zijn óf politieke fossielen óf tuttige Misses België. Bij ons is het glazen plafond een onbekende term, vrouwen zijn er simpelweg niet of nauwelijks mee bezig. Het enige voordeel van een land waar zo weinig gebeurt, is dat je je makkelijker verstaanbaar kan maken, er is verder gewoon niemand anders. Ik haal mijn inspiratie uit de ontwikkelingen in Nederland, het zet me aan om activistisch te worden in België. Zo’n documentaire als die van Sunny Bergman roept hier nauwelijks iets op, het wordt hier eerder als een freakshow gezien dan dat mensen gaan nadenken.’
‘In Nederland wordt er tenminste gediscussieerd over onderwerpen als commerciële schoonheidsidealen, pornoficatie en het vrouwbeeld. Het is een maatschappelijk debat geworden en de politiek spreekt zich erover uit’, legt Scherre verder uit. ‘Goedele Liekens is bij ons de enige die zich uitspreekt in de media hierover. Maar zij is vooral bezig met seksuele voorlichting en dat is ook de hoek waarin ze wordt neergezet. Over het vrouwbeeld in de media, over pornoficatie, over seksualisering ontbreekt ieder gesprek.’
Dat het huidige vrouwbeeld hardnekkig is, weet Scherre maar al te goed:‘Ik besef me dat het moeilijk is om een alternatief beeld te bieden dat echt oorspronkelijk is, en niet alleen in België, maar overal waar ik kom. Met name de media willen een specifiek beeld zien en het is moeilijk om daar vanaf te wijken. Ik heb geen moeite met mijn seksualiteit en eigen lichaam en ik heb ook geen moeite dat te tonen. Maar ik zie nu in dat ik qua beeldvorming in de afgelopen jaren toch heb meegedaan aan datgene wat mensen van mij wilden zien, ondanks mijn uitgesproken ideeën over hoe het anders zou kunnen. Dat doe ik nu niet meer. Het gaat nu echt alleen op mijn voorwaarden. We leven in 2009 en we hebben met alle mogelijkheden van nu de uitzonderlijke luxepositie onszelf opnieuw uit te vinden, dat is wat ik wil doen. Ik wil vooruitkijken en de wereld van nu gebruiken om vrouwen de kans te geven non-conformistisch te zijn, zodat ze zelf hun individualiteit vorm kunnen geven.’

Marije Janssen is werkzaam als publiciste, researcher, producer en initiator van diverse projecten, zoals het RATED X erotisch filmfestival.