Introspectief en retrospectief maar niet representatief

Gold Dust van Tori Amos

Gold Dust, de dertiende plaat van de Amerikaanse singer-songwriter en pianiste Tori Amos wordt door Amos zelf omschreven als een “bloemrijke lezing” van haar carrière als roodharige pianospelende furie en feministische provocateur. Naar aanleiding van het 20-jarige bestaan van haar debuut Little Earthquakes, wou Amos haar fans namelijk iets meer geven dan een best-of plaat, zoals het redelijk tamme Tales of a Librarian uit 2003.

Haar allereerste klassieke optreden met het Nederlandse Metropole Orchestra in 2010 beviel Amos zo sterk, dat het haar inspireerde om haar oeuvre in een nieuw, orkestraal jasje te steken. Met behulp van componist en vriend aan huis Philip Shenale, werd Amos’ tot de verbeelding sprekende songcatalogus doorploegd en werden veertien van haar nummers tot klassiek geïnspireerde songs herwerkt.

Dit creatief herwerken en boetseren van oude songs (door Amos liefkozend “girls” genaamd) is kenmerkend voor deze singer-songwriter. Als koningin der metamorfoses houdt Amos het graag spannend voor zichzelf en haar publiek en dat is ook aan haar oeuvre te merken: naast talloze experimenten met verschillende muzikale genres, zijn haar songs inhoudelijk ook steeds provocatief. Zo is Amos’ oeuvre tot de nok gevuld met feministische kritieken op patriarchale christelijke mythes. En daarnaast flirt ze met donkere en taboedoorbrekende onderwerpen zoals verkrachting, (zelf)moord en LGTBQI-issues, terwijl ze bij het vertolken van deze songs vaak in de huid kruipt van zelfbewuste en sterke leading ladies.

De vraag is natuurlijk of Gold Dust de luisteraar evenzeer uitdaagt en weet te verrassen. Vat dit album Amos’ oeuvre in al z’n grandeur, subversie en balans tussen speelsheid en duisternis goed samen?

Na een eerste beluistering valt het vooral op hoe sterk Gold Dust in elkaar zit: de opgefriste composities klinken fantastisch en de uitvoeringen van het Metropole Orchestra voegen echt een meerwaarde toe aan Amos’ pianospel en stem. Interessant is ook dat meer intimistische pianonummers zoals Winter, Cloud On My Tongueen Silent All These Years (Amos’ eigenste female empowerment-nummer) hun sterkte niet verliezen door een eventuele al te bombastische orkestrale uitvoering, maar juist de zachte strijkersbegeleiding krijgen die ze verdienen. Deze klassiekers zijn aangevuld door meer recente nummers zoals het nog steeds wonderschone Jackie’s Strength, waarin Amos Jackie O. als een feministisch icoon presenteert, terwijl ze een kritisch relaas geeft van een huwelijksdag. Jackie’s Strenght, Flavor en Precious Things vormen trouwens de inhoudelijke en muzikale hoogtepunten van het album: Amos’ vocale kunsten worden enorm goed ondersteund door de nieuwe composities, haar stemtimbre klinkt waar nodig erg rauw en doorleefd, en dit alles zorgt ervoor dat Gold Dust door een zekere nieuwe volwassenheid gekenmerkt wordt. Nadeel is wel dat de vaak ophitsende drum-, bas- en gitaarpartijen in deze versies geheel zijn verdwenen, wat de nummers minder aangrijpend maakt. Deze lijn wordt overigens ook doorgetrokken in de herwerkte versies van Marianne, Girl Disappearing en titeltrack Gold Dust uit het conceptalbum Scarlet’s Walk; versies die niet zo heel erg contrasteren met hun origineel. En hetzelfde kan gezegd worden van Star of Wonder, Programmable Soda en Snow Cherries From France –nummers die helaas vooral lijken te dienen als opvulsel.

Amos kiest er in Gold Dust dus voor om een ingetogen sfeer te creëren, waardoor de “spiciness” en de excentriciteit van haar oeuvre wat naar de achtergrond verdwijnen. Amos’ stem en pianospel lijden hier gelukkig niet echt onder, maar een echte overzichtsplaat is Gold Dust niet geworden: het album is in z’n geheel te gepolijst, te braafjes en mist Amos’ kenmerkende lyrische en muzikale grilligheid. Hoewel Tori Amos op het retrospectieve Gold Dust nog steeds naar voren komt als een erudiete verhalenvertelster –of een “song huntress”– is het album niet representatief voor haar rijke en provocatieve oeuvre. Niettemin blijft Gold Dust een sterke plaat, die vooral meer recente fans een interessante luisterervaring zal kunnen bieden. Voor de trouwe Amos-volgelingen blijft het waarschijnlijk nog afwachten of het album live wat bombastischer en verrassender uit de hoek zal komen.

Gold Dust is nu uit bij Deutsche Grammophon en Mercury classics