Jane Eyre

Een Nieuwe Herfst, een Nieuwe BrontË-verfilming

In tegenstelling tot haar zusjes Emily en Anne, was Charlotte Brontë wel een veelgelezen auteur tijdens haar eigen leven. Haar literaire roem was echter vooral gebaseerd op haar min-of-meer historische roman Shirley (1849), de opvolger van haar debuutroman Jane Eyre (1847). Jane Eyre werd lange tijd als een sentimentele roman beschouwd – een goedgeschreven, maar zwakke roman waarin het teveel ging om gevoel en te weinig over verstand. Pas veel later werd Jane Eyre erkend als een meesterwerk en ondertussen is het boek ontelbare malen herlezen en vaak verfilmd voor op het doek en voor tv. Deze week komt de nieuwste verfilming uit – deze keer van de hand van Cary Fukunaga.

Het verhaal van Jane Eyre mag ondertussen bekend zijn. Jane Eyre groeit op als pleegdochter bij haar tante, die haar als een stuk vuil behandelt en laat behandelen. Jane Eyre is een slimme meid die graag haar horizon wil verbreden. Ze besluit als gouvernante te werken en komt zo terecht op het kasteel Thornfield, waar Mr. Rochester woont met zijn pleegdochtrer Adéle. Na een moeizame start – Mr. Rochester is de belichaming van chagrijn en sarcasme waar Jane Eyre met haar ironische opmerkingen steeds tegenwicht biedt – worden de twee verliefd op elkaar. Maar dan komt Jane Eyre erachter dat Mr. Rochester haar niet alles over zichzelf heeft verteld.

Fukunaga’s versie is prachtig verfilmd – de fotografie van de film spreekt boekdelen. Hoewel de film qua beeld en dialoog nauwelijks verrast – het blijft toch een soort kostuumdrama -  stoort het ook niet. Dat de verfilming uiteindelijk niet oer-conservatief aandoet, komt doordat de makers van Jane Eyre het gothic-thriller element van de roman hebben behouden. De romance tussen Jane Eyre (Mia Wasikowska) en mr. Rochester (Michael Fassbender) zien we in volle glorie opbloeien, maar tegelijkertijd blijft het duistere Thornfield als belangrijke derde agent op de voorgrond. Dat komt door de eerder genoemde fotografie, maar ook door de belichting en de geluiden. Hier geen overbelichting of donker aangezette kamers, maar gezichten bij kaarslicht of tuinscènes onder een bewolkte hemel. Je kunt de kilte van de winter praktisch voelen. De muziek aan de hand van Dario Marianelli zorgt voor een spookachtige soundscore met herkenbare romantische pianothema’s.

Ook prettig is dat de makers ervoor hebben gekozen om het verhaal enigszins om te gooien. De film begint ergens halverwege de gelijknamige roman – wanneer Jane Eyre, nat en geschockeerd nadat ze heeft ontdekt wat het geheim is van Mr. Rochester,  aankomt bij het huis van familie Rivers die haar vervolgens opnemen in hun gezin. Het is een interessant begin van de film. Niet alleen omdat de chronologie op een prettige wijze wordt omgegooid zodat ook de doorgewinterde Brontë-kenner erbij moet blijven, maar vooral omdat dit gedeelte uit de meeste verfilmingen wordt weggelaten.

Wat ook pleit voor deze nieuwe Jane Eyre is dat er veel aandacht is voor de depressies van Jane Eyre. Jane Eyre is – net zoals alle andere vrouwen uit Charlotte Brontë’s boeken – een intelligente, enthousaiste en ambitieuze vrouw die moeilijk een weg kan vinden in een maatschappij die erop uit is om vrouwen onder de duim te houden. De neerslachtige blik van Jane Eyre is er één die getuigt van een verstoord gevoelsleven – sentimenteel misschien, maar niet geheel zonder oorzaak en ook niet één die typisch is voor de 19e eeuw. Tegelijkertijd is haar eigengereidheid ook duidelijk naar voren geschoven, waardoor Jane aandoet als een moderne vrouw die op zoek is naar haar eigen plek in de wereld. Hier zien we een Jane Eyre die het zichtbaar moeilijk vindt om haar hoofd te buigen voor haar meerderen, waarmee deze film Jane Eyre een niet eerder vertoonde psychologische diepgang meegeeft.

Jane Eyre is een uitstekende update van een roman die nog steeds wordt gelezen. Fukunaga’s versie is in staat om alle belangrijke facetten van de roman in een coherente beeldvorming te laten zien, waarmee de roman zelf recht wordt aangedaan. Buiten alle thema’s om is het daarnaast genieten van het acteerwerk, de aankleding van de film en de muziek. Kortom, een mooier begin van de herfst kan ik me niet voorstellen.

Jane Eyre wordt gedistribueerd door A-Film en draait vanaf 29 september in de bioscoop.