Langoureus verlangen

Over eenzaamheid, boeken en het talent voor liefde

Het IHLIA-plein in de Amsterdamse Openbare Bibliotheek barstte bijkans uit haar voegen, toen daar op zondag 14 november 2010 de bundel Langoureus Verlangen werd gepresenteerd. Als er gevels en daken rondom hadden gestaan, waren ook die met vrouwen volgepakt geweest. Maar er stonden alleen wat boekenkasten en daar klommen wij niet op, daarvoor was onze liefde voor boeken te groot. Dicht opeengedrongen, reikhalzend en op onze tenen, zaten en stonden wij daar om vooral niets te missen. Want het ging over Anna Blaman, en over het belang van de zichtbaarheid van vrouwenliefde in de literatuur.

Een boekpresentatie – die bovendien gecombineerd werd met de presentatie van een monument in wording - kent uit de aard der zaak vele sprekers en geinterviewden. Het programma was rijk gevuld en zeer gevarieerd. Ik zou ze allemaal kunnen gaan noemen en er natuurlijk een of twee vergeten. Dat doe ik niet, ik kies voor het omgekeerde en licht er een paar uit en neem de schuld voor het voorbijgaan aan al die andere mooie mensen op me.

Boekenkist
Ik begin met Willemien Ruygrok, die uit handen van Lonneke van den Hoonaard het eerste exemplaar van Langoureus Verlangen krijgt aangeboden. Voor in haar legendarische boekenkist, die inmiddels ergens op een zolder staat. Met die boekenkist trok zij in de 60-er en 70-er jaren door het land om de aandacht te vestigen op de representatie van lesbische liefde in de literatuur. Herinneringen ophalend neemt zij ons mee naar een tijd dat meisjes zich meestal nog zeer eenzaam voelden met hun gevoelens voor andere meisjes. Daar lijken de eerste echte lesbische boeken ook over te gaan – Eenzaam avontuur, De bron van eenzaamheid -, allemaal even zwaar op de hand. Maar Willemien weet meer wegen in de literatuur en wordt vooral zelf een inspirerend rolmodel. (“M’n eigen echte ellende hield ik natuurlijk zorgvuldig weg.”) En zij ziet tot haar genoegen hoe de boeken die zij aanprijst geen vluchtweg naar binnen bieden, maar meisjes en vrouwen bij elkaar brengen.

Talent voor liefde
Nog iemand die een andere, lichtere kant van Blaman's notoire zwaarte naar voren wil brengen is Florette Dijkstra, schrijfster van de roman De onvoltooide over het leven van Anna Blaman en degene die de biografische schets voor Langoureus Verlangen heeft geschreven. Volgens haar beleefde Blaman de eenzaamheid beslist niet negatief, maar als “een vruchtbare grond voor de ontwikkeling van individualiteit en persoonlijkheid.” Daarin streefde zij een hoge mate van authenticiteit na, die zij zag als de basis van een menselijkheid, die zij in een brief over het nooit geschreven slot van haar laatste roman zelf aan het  “talent voor liefde” gelijkstelt.

Vierentwintig meisjes
Dat Anna Blaman net als Hans Lodeizen terdege wist hoe moeilijk het is om “jezelf alleen te maken”, blijkt uit het favoriete Blaman-fragment van rechtsfilosoof en schrijver Marjolijn Februari. In een duizelingwekkende bespiegeling over coalitievorming neemt zij de vier meisjes in het huisje Mon Plaisir uit Eenzaam avontuur als uitgangspunt. Als gevolg van hun onderlinge verschillen ontstaan botsingen en divergenties, die weer leiden tot het vormen van ‘ligues’, waardoor de meisjes zelf telkens van karakter veranderen:

“Dus”, schrijft Blaman, “waren er in feite vierentwintig onverzoenlijke individualiteiten die met elkaar in het vrij kleine Mon Plaisir hokten, die slechts vier bedden hadden met haar vierentwintigen, dus met haar zessen één slaapplaats deelden, en met haar zessen op één stoel zaten, en met haar zessen minstens elkaar tegenspraken, die elkaar dwars zaten en in de weg liepen, elkaar verfoeiden en elkaar vertederden en soms ook zoet harmonisch afstemden op één en ’t zelfde lied en zongen als één stem bij ’t klokkende muziekje van de banjo-song.”

Het menselijk talent voor liefde is onnavolgbaar. Ik word een beetje dronken als ik mij probeer voor te stellen wat er volgens Blaman’s wiskunde allemaal zou kunnen gebeuren met die tweehonderd geweldige vrouwen daar op het IHLIA-plein.

De foto's zijn gemaakt door Gemma Rameckers van Stichting IHLIA.