Lijden in muziekvorm

Violeta Went to Heaven

Als Chileen ben ik met de muziek van Violeta Parra (1917-1967) opgegroeid. Haar liedjes waren overal te horen: op de radio, op tv, straat, én school. De film Violeta Went to Heaven, die over Parra gaat en die dit jaar de Sundance World Cinema juryprijs won, verraste mij echter. Ik kende weliswaar de legende, maar de film geeft een blik op haar leven die veel realistischer is - hoe ze heeft geworsteld met haar achtergrond, met haar talent en de liefde.

In Chili is de afgelopen eeuwen veel verwoesting aangericht. Inheemse stammen zijn gemarteld en vermoord. Hun historische werkelijkheid staat in schril contrast met de levens van witte Spanjaarden die er in alle rijkdom leefden. Deze geschiedenis van ongelijkheid is tegenwoordig nog altijd terug te vinden in het alomtegenwoordige racisme en de extreme armoede waarin velen leven.

Violeta's muziek had de wonderbaarlijke kracht dat het verschillende bevolkingsgroepen bijelkaar kon brengen. In de eerste helft van de twintigste eeuw trok Violeta er vaak op uit met alleen haar gitaar. Van oude traditionele zangers leerde ze volksliederen. Haar muziek werd vervolgens door de communistische partij ingezet als strijdliederen (een onderbelicht aspect in de film), maar werd óók het lied op de nationale onafhankelijkheidsdag. Tegenwoordig wordt ze gezien als degene die Chileense volksmuziek heeft gered van de vergetelheid, en luistert zowel arm als rijk naar haar.

De film laat zien hoe Violeta (gespeeld Francisca Gavilán) ondanks haar grote succes nooit het leven van een rockster leidde. Na haar reizen keerde ze telkens terug naar haar eigen familie, met wie ze in armoede leefde. Veel luisteraars identificeerden zich met haar armoede. Haar muziek goot hun lijden in muziekvorm. Met prachtige kaders brengt de regisseur Andrés Wood, die in 2004 bekend werd met de succesfilm Machuca, het ruige landschap goed in beeld. Door geen chronologische volgorde aan te houden krijgt hij het voor elkaar om Violeta's emoties invoelbaar te maken voor de kijker. De film lijkt bijna door haar ogen te zijn gemaakt, met haar herinneringen, angsten en pijn. Wood is daardoor in staat om een documentaire te laten zien waarin biografie, feiten, beleving en kunst dicht bij elkaar staan. Voor mensen die niet bekend zijn met Violeta Parra is dat een prachtig beginpunt, voor anderen zal het net zo mooi zijn als haar muziek.