LOVER Tipt #2 2022

LOVER Tipt - Marlijn Metzlar

We zijn nog niet bekomen van Corona en The Voice, of er breekt alweer een oorlog uit. Voor wie geen carnaval viert om even de zinnen te verzetten – of voor wie juist bij moet komen van dagenlang doorzakken: LOVER heeft weer mooie en inspirerende boeken, films en artikelen voor je verzameld.

Voordat je verder leest: zet de volgende evenementen alvast in je agenda.

• 5 maart: de Women’s March in Amsterdam
• 4 t/m 16 maart: de theatershow van de feministische podcast Damn, Honey. Klik hier voor speeldata en tickets
• 7 t/m 13 maart: Pathé Filmweek in het kader van Internationale Vrouwendag. Iconische films opnieuw op het grote doek, zoals The Color Purple, Lady Bird, Wild, Promising Young Woman en Thelma & Louise
• 8 maart: Femtopia in Pakhuis de Zwijger, Amsterdam. Voor meer evenementen tijdens en rondom Internationale Vrouwendag kun je op de website van Atria

Jeugdboekenmaand
Vandaag start de jeugdboekenmaand. Vorige jaar tipte LOVER de favoriete en tijdloze jeugdboeken van onze redactie en bestuur. Daar voegen we dit jaar enkele titels aan toe, die aansluiten bij het thema van jeugdboekenmaand 2002: 'Helden en schurken'.

In Heldinnen (2019) portretteert Janny van der Molen vijftig bijzonder meisjes en vrouwen. In dit boek staan de ware verhalen van vijftig wetenschapsters, artiestes, sportvrouwen, activistes, wereldreizigsters, enzovoort. Vrouwen die hun hart volgden en zich door niets of niemand tegen lieten houden. Inspirerende verhalen voor meisjes van nu, over vrouwen die door hun moed, talent en doorzettingsvermogen veel bereikt hebben. Van Florence Nightingale tot Hannie Schaft, van Floortje Dessing tot Michelle Obama.

Katherine Halligen portretteerde eveneens vijftig dappere vrouwen uit de wereldgeschiedenis in Wereldvrouwen(2018). Je maakt kennis met vrouwen die met hun visie, moed en hoop de wereld voorgoed hebben veranderd. Bekende vrouwen, zoals Anne Frank en Malala, maar ook minder bekende vrouwen vertellen hun levensverhaal. Het boek bevat tevens zeldzame archieffoto’s en inspirerende quotes.

Little Feminist Board Book Set (2017) van Emily Kleinman en Lydia Ortez is een set hardkartonnen boekjes met kleurrijk geïllustreerde portretten van vrouwen die een historische impact op de wereld hadden. De set bestaat uit vier delen: pioniersters, artiestes, leidsters en activistes.

Voor meer tips en inspiratie: ga naar de website van Little Feminist. Deze website zet zich in voor representatie van vrouwen en mensen van kleur. Naast boeken verkopen ze ook t-shirts en andere artikelen om inclusiviteit en empathie te promoten.

Boeken
In Droom Groot (november 2021) interviewt Eva Jinek persoonlijk geselecteerde pioniersters en rolmodellen die vertellen welke strijd aan hun prestaties voorafging. Of het nu gaat om onzekerheid en eenzaamheid, het verlies van je kind, gezondheidsproblemen, seksisme, vooroordelen, een troosteloze jeugd of verlammende schaamte: over dit alles zijn ze kwetsbaar en eerlijk. Eén ding hebben ze gemeen: de onbreekbaarheid van hun wil. Dit boek viert de kracht van hun doorzettingsvermogen. Jinek portretteert bekende en minder bekende vrouwen, zoals Carry Knoops, Naz Kawan, Merel Westrik, Angela Maas, Rianne Letschert en Eva's moeder Radana.

Naar aanleiding van twintig jaar VPRO Tegenlicht stelden Bregtje van der Haak en Doke Remeijn het Boek van de toekomst (februari 2022) samen. Hierin onderzoeken de toekomstverkenners van VPRO Tegenlicht de ontwikkelingen die de wereld in de 21ste eeuw vormgeven. De selectie van internationale interviews uit ruim 500 audiovisuele producties van Tegenlicht en nieuwe essays doen verslag van een wonderbaarlijke wereld in wording. Kunnen we in de hectische stroom van beelden en alternatieve feiten de echte wereld nog ontwaren? Kan terugblikken ons helpen om scherper vooruit te kijken? En wat zien we eigenlijk als we stilstaan? Het boek behandelt een scala aan thema’s: klimaat, energie, biotechnologie, data, kunstmatige intelligentie, ongelijkheid, geopolitiek en migratie. Via QR-codes krijg je toegang tot ruim 500 Tegenlicht-uitzendingen in de periode 2002-2022.

Op 14 oktober 1969 start het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime een proces tegen 22 activisten, onder wie zeven vrouwen: Nomzamo Winnie Mandela, Martha Dhlamini, Thokozile Mngoma, Rita Ndzanga, Nondwe Mankahla, Joyce Sikhakhane en Shanthie Naidoo. Hun verhalen zijn gebundeld in Vrouwen, verzet en apartheid (2021). In de lange aanloop naar het proces sluit het regime hen tot twee jaar op in Pretoria Central Prison. Ze belanden in isoleercellen, worden gemarteld en zien hoe medegevangenen worden vermoord. Omdat ze vrouwen zijn, pakte het regime hen extra had aan. Een boek dat van a tot z boeit en ontzet.

Doireann Ní Ghríofa verweeft in haar boek Een Geest in de Keel (2021) twee vrouwenlevens. De ene vrouw is de achttiende-eeuwse Ierse dichteres en edelvrouw Eibhlín Dubh Ní Chonaill, die een gedicht schreef na de moord op haar echtgenoot. De andere vrouw – de ik-persoon en misschien Doireann Ní Ghríofa zelf – is een jonge schrijfster die na de geboorte van haar vierde kind gebukt gaat onder de sleur van haar bestaan. Tussen het stofzuigen en kolven door besluit ze het gedicht van haar voorgangster te vertalen. Gaandeweg transformeert de schrijfster steeds meer in een detective die een historisch vrouwenleven probeert te reconstrueren.

De existentiële dreiging van klimaatverandering is realiteit. Toch blijven bedrijven hun bestaanszekerheid als hoogste prioriteit zien. De bedrijfsmodellen van fossiele brandstofreuzen zorgen voor aanhoudende winstgevendheid, terwijl de opwarming van de aarde miljoenen, zo niet miljarden, mensen het leven zal kosten. In Ecocide. Kill the Corporation Before it Kills Us (2020) legt David Whyte deze schokkende realiteit bloot. Whyte definieert ecocide als de opzettelijke vernietiging van onze natuurlijke omgeving: klimaatverandering, de verwoesting van ecosystemen, de uitroeiing van soorten en de vervuiling van lucht, land en water. Bovendien stelt Whyte dat ecocide niet kan worden afgewend, zolang bedrijven de industriële processen beheersen die onze wereld verwoesten.

Film
In 2002 werd de Mauritaniër Mohamedou Ould Slahi gevangengenomen en naar Guantánamo Bay gebracht. Zonder ooit ergens voor te zijn aangeklaagd werd hij jarenlang gemarteld en ondervraagd. Pas in 2016 werd hij vrijgelaten. De film The Mauritanian (Netflix) is gebaseerd op de memoires die hij in gevangenschap schreef. Jodie Foster speelt daarin advocate Nancy Hollander en ontving een Golden Globe voor beste vrouwelijke bijrol. Mohamedou Ould Slahi werkt nu in Nederland samen met het dansgezelschap Club Guy & Roni aan een voorstelling over zijn ervaringen. Twee maanden geleden was hij te gast in de talkshow M; het indrukwekkende fragment is hier terug te zien.

Na een feestje wordt Janne door de zwager van haar nieuwe baas verkracht. Ze doet geen aangifte en gaat verder met haar leven alsof er niets is gebeurd. Langzaamaan worden de gevolgen echter duidelijk. De Duitse film Alles Ist Gut (op Netflix: All Is Well) is een intiem psychologisch drama onder regie van Eva Trobisch. Hoofdrolspeelster Aenne Schwarz maakt op subtiele wijze de barsten in het harnas van haar personage steeds zichtbaarder. De film won talloze prijzen, onder meer de prijs voor beste regie op het Stockholm Film Festival 2018.

Documentaires
Vrouwen die last hebben van endometriose lopen daar vaak jaren mee rond. Het stellen van de diagnose duurt gemiddeld ruim zeven jaar. En dat terwijl één op de tien vrouwen last heeft van deze aandoening. Veel vrouwen denken dat de heftige pijnklachten bij de menstruatie horen, maar ook artsen zien deze vrouwenziekte regelmatig over het hoofd. Met alle gevolgen van dien. Endometriose kan namelijk leiden tot onvruchtbaarheid. En ook maatschappelijk zorgt deze ziekte voor veel schade vanwege uitval in het arbeidsproces. De uitzending van Pointer over vrouwengenees(on)kunde (23 januari 2022) is te zien op NPO Start.

Kunstmatige intelligentie zonder ethiek is geen intelligentie. Dat is de overtuigende boodschap van Coded Bias (Netflix), waarin documentairemaakster Shalini Kantayya aantoont wat de gevolgen zijn van racistische, seksistische en validistische computerprogramma’s en algoritmes. Zo ontdekte computerwetenschapster Joy Buolamwini, werkzaam bij MIT, dat gezichtsherkenningssoftware vaak is ontworpen door en voor witte mensen; bij Zwarte mensen en mensen van kleur werkt de software niet of anders. Buolamwini richtte de Algorithmic Justice League op, waarmee ze zich inzet voor een onbevooroordeeld én ethisch gebruik van informatietechnologie. Dat dit hard nodig is, is na het zien van Coded Bias en de vele onthutsende voorbeelden van discriminerende software glashelder.

De documentaire Picture a Scientist (Netflix) portretteert drie wetenschapsters die vertellen over hun ervaringen met seksisme, intimidatie en systematische discriminatie in de academische wereld: biologe Nancy Hopkins, scheikundige Raychelle Burks en geologe Jane Willenbring. Behalve hun verhalen deelt de documentaire ook wetenschappelijke inzichten over seksistische vooroordelen. Ongewenste seksuele aandacht, seksuele intimidatie en seksueel geweld vormen slechts een tiende van aanstootgevend gedrag waarmee vrouwen in de wetenschap worden geconfronteerd. De overige 90% bestaat uit subtielere manieren van uitsluiting, zoals niet gevraagd worden voor een lezing terwijl jij de expert bent, de credits naar een ander zien gaan, vulgair taalgebruik en schuine moppen van je collega’s.

Artikelen en rapporten
In haar artikel Waarom empathie en macht slecht samengaan legt sociologe en pedagoge Mieke van Stigt uit dat gebrek aan empathie alles te maken heeft met macht. Vaak wordt empathie geassocieerd met vrouwen, maar de Amerikaanse psychoanalytica Anna Fels wierp een ander licht op de zaak. Haar onderzoek wees uit dat er, qua empathie, geen verschillen te zijn tussen mannen en vrouwen. Empathie is geen aangeboren eigenschap, maar hangt samen met sociale positie. Mensen in ondergeschikte posities - vaak vrouwen - zijn gevoeliger voor (subtiele) signalen van anderen en houden daar meer rekening mee. Het wordt nog fraaier: door zich niet empathisch te gedragen en daarmee weg te komen, laten mensen in machtsposities zien dat ze de baas zijn. In haar artikel legt Van Stigt uit hoe dit het zieke systeem in stand houdt dat gedrag van daders vergoelijkt of wegwuift en dat slachtoffers een extra trap nageeft door victim blaming.

Vorige maand presenteerde SER Diversiteit in Bedrijf het nieuwe Charterdocument Gendergelijkheid. Naar een gelijkwaardige positie van vrouwen op de arbeidsmarkt. SER Diversiteit in Bedrijf zet zich in voor gelijke kansen en behandeling op de arbeidsmarkt, evenredige vertegenwoordiging op alle niveaus en een inclusieve bedrijfscultuur. Het document beschrijft wat de belemmeringen zijn voor meer gendergelijkheid in arbeidsorganisaties en wat nodig is om die te overwinnen. Aan de orde komen onder meer de meerwaarde van gendergelijkheid op de arbeidsmarkt, structurele en culturele belemmeringen voor het realiseren ervan en oplossingen en aanbevelingen voor interventies op verschillende niveaus.

Matriarchale samenlevingen kennen we vooral uit mythische verhalen en legendes. Denk bijvoorbeeld aan de Griekse Amazones, die volgens de overlevering menig man een kopje kleiner maakten en mannen alleen gebruikten voor de voortplanting, waaruit het liefst een dochter voortkwam. Wanneer het resultaat van de paring een zoon was, dan werd deze verwerkt tot veevoeding. Regelrechte mannenhaatsters dus, die Amazones. Ze staan in schril contrast met de werkelijke matriarchaten, waarvan enkele nog bestaan. In haar artikel Wat als vrouwen de dienst uitmaakten? De Mosuo-stam laat het zien neemt Ghislaine Aouragh ons mee naar China. Bij de Mosuo staan moeders aan het hoofd van het huishouden. Deze matriarch of Ah mi is verantwoordelijk voor het huishouden, neemt alle zakelijke beslissingen en beheert het vastgoed en de financiën. Overerving verloopt van vrouw tot vrouw. De vrouwen én mannen zijn vrij om seks te hebben met wie ze willen, mits er sprake is van wederzijdse instemming. Kinderen blijven bij de moeder en worden door haar hele familie opgevoed. Aangezien kinderen door de hele familie van moederskant worden opgevoed, maakt het bij de Mosuo niet uit wie de biologische vader is. Dit bepaalt ook de kijk op vrouwelijke seksualiteit. In patriarchale samenlevingen hechten mannen er belang aan dat hun rijkdommen alleen naar hun eigen kinderen gaan. Dit heeft geleid tot strenge controle op vrouwen en een taboe op vrouwelijke seksualiteit. Mosuo-vrouwen kunnen echter gaan met wie ze willen, net zoals Mosuo-mannen dat kunnen. Win-win dus, zo’n matriarchaat. Helaas wordt de Mosuo-cultuur langzaam maar zeker opgeslokt door het mondiaal overheersende patriarchaat.

Heb je zelf een tip? Deel het in de reacties. Mocht je trouwens een boek willen aanschaffen, koop het bij je lokale boekhandel of bestel het direct bij de uitgever. Veel intersectioneel-feministische literatuur vind je trouwens bij Savannah Bay; is een boek daar niet op voorraad, stuur dan een e-mail en het wordt voor je besteld.

LOVER Tipt verschijnt met enige regelmaat. De vorige edities vind je op onze website in de rubriek Recensies & Tips.

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier. 

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.