LOVER tipt: De vrouwen van Vardø
De vrouwen van Vardo
Al sinds mensenheugenis worden mensen vervolgd en onderdrukt die anders zijn dan anderen. Ze worden barbarengenoemd en dat lijkt genoeg reden te zijn om hen de meest verschrikkelijke dingen aan te doen. Heksenjachten zijn slechts een van de vele voorbeelden hiervan, maar wel een belangrijke. In 1597 schrijft koning Jacobus VI van Schotland een uitgebreide uiteenzetting waarin beschreven staat hoe een heks ontdekt, ontmaskerd en vervolgd kan worden, met alle gevolgen van dien. Begin 17e eeuw bereiken de heksenvervolgingen hun hoogtepunt en daarbij blijven ook de afgelegen plekken niet bespaard.
Het Noorse eiland Vardøya is zo’n afgelegen plek. In het noordelijke puntje van Scandinavië is het koud en er wonen niet veel mensen. Op een winterse dag in 1617 slaat het noodlot toe: een schip met daarop bijna alle mannen uit het plaatsje Vardø wordt opgeslokt door een storm. Een storm die vanuit het niets lijkt te komen, maar er desondanks voor zorgt dat geen van de mannen levend terugkomt. Vardø is een vrouwendorp geworden.
Kiran Millwood Hargrave’s roman De vrouwen van Vardø volgt de jonge vrouw Maren Magnusdatter in de jaren na de ramp. In het redelijk trage begin van het boek lezen we hoe de vrouwen langzaam leren om voor zichzelf te zorgen en het leven weer op te pakken. Ze gaan bijvoorbeeld zelf de zee op om vis te vangen, wat tot verhitte discussies in de plaatselijke kirke (kerk) leidt. Het is daarbij niet helemaal duidelijk waar het verhaal heen gaat, waardoor de beschrijvingen van de dagelijkse bezigheden in het dorp soms wat saai zijn om te lezen.
Na dit langdradige begin verschuift het perspectief naar dat van een andere jonge vrouw: Ursula ‘Ursa’ Cornet uit Bergen. Sinds de dood van hun moeder zijn zij en haar zieke zusje Agnete bijna volledig afgesloten van de buitenwereld. Wanneer ze door haar vader uitgehuwelijkt wordt aan de Schotse Absalom Cornet en naar Vardø vertrekt, is dat dan ook flink wennen. Ineens is ze de vrouw van de toezichthouder en wordt er van haar verwacht dat ze het huishouden runt en haar man in bed bekoort. Dat gaat haar slechter af dan gedacht en daarom huurt ze Maren in om haar te komen helpen in het huishouden. Al snel ontwikkelen de twee een innige vriendschap te midden van een steeds verder verdeeld dorp waarin sinds de ramp de extremen lijken te heersen.
Verschillende aspecten van de plot sprongen er voor mij echt uit. Interessant om te zien is bijvoorbeeld dat Maren en Ursa zich aan het begin van hun vriendschap allebei in een ondergeschikte positie bevinden. Maren is altijd van visserij weggehouden en als de storm komt, zijn zij en haar moeder amper in staat om het haardvuur aan te houden. Ursa is thuis in Bergen gewend dat het huishouden door een dienstmeid wordt gedaan en is verder onwetend gehouden over de ontwikkelingen in de wereld. Als Maren en Ursa elkaar ontmoeten, breken ze echter langzaam uit deze ondergeschikte positie: ze leren van elkaars kennis en perspectieven, maar zijn ook op subtiele manieren subversief – vooral in hun liefde voor elkaar. Sisterhood op haar meest krachtige manier, maar is de band van de twee vrouwen sterk genoeg om het dorp te redden?
Daarnaast is het boeiend om te lezen hoe een dorp relatief ongemerkt kan versnipperen. Terwijl Ursa haar dagen zoveel mogelijk met Maren doorbrengt, is haar man namelijk vooral druk met bidden en heeft hij veel contact met de ‘kirke-vrouwen’ die sinds de ramp steeds strikter in hun geloof zijn geworden. Dat Absalom een zeer vrome man is, daar was Ursa al snel achter, maar wanneer ze zich realiseert waar haar man en de kirke-vrouwen uit het dorp uit naam van het geloof toe in staat zijn, is het al te laat.
De vrouwen van Vardø geeft een goed en overtuigend beeld van de misogynie waarvan de 17e-eeuwse samenleving doordrenkt was. Juist door het verhaal vanuit het perspectief van twee vrouwen te schrijven en juist door te vertellen over een dorp waar voornamelijk vrouwen wonen. Hierdoor gaat het boek voorbij het idee van ‘slechte boze mannen die de wereld aan gort helpen’: het zijn ook de vrouwen die strak vasthouden aan de ideeën over hoe een goede christelijke dame moet zijn en die tot veel in staat zijn om maar niet van mening te hoeven veranderen. Ook niet als dat betekent dat mensen verhongeren of dorpsgenoten het leven laten.
Kiran Millwood Hargrave neemt de lezer mee langs wanhoop, liefde, angst, verwarring en verraad en dat maakt De vrouwen van Vardø ondanks de historische dimensie een zeer actuele roman die – na het langdradige begin – prima wegleest. Toch was het wellicht interessanter geweest als Millwood Hargrave die angst en verwarring nog wat meer in de hoofdpersonen zelf had verwerkt. Nu zijn Ursa en Maren soms te lieflijk en erg snel overtuigd van wat moreel goed is. Desondanks is De vrouwen van Vardø een roman die ik met plezier heb gelezen, met personages waar ik echt van ben gaan houden.
Steun LOVER!
Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Laat je waardering blijken door een (eenmalige) donatie en help ons. LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.