Melancholia

Lars Von Trier

Meedogenloos. Prachtig. Typisch Von Trier. Dat waren toch de eerste woorden in mijn hoofd na het zien van Lars Von Trier’s Melancholia (2011), die volgende week in de bioscoop verschijnt. Zoals veel van zijn films zit ook Melancholia in elkaar als een toneelstuk met haar kale opzet, sterke dialogen en prachtig acteerwerk. Je zou zou soms bijna vergeten dat de wereld in deze film letterlijk vergaat.

Von Trier laat er geen twijfel over bestaan in het eerste kwartier. Na een lange introductie van op elkaar volgende apocalyptische beelden krijgen we het beeld te zien van de aarde opgaat in een enorme ster. Er blijft niets, maar dan ook niets over van de wereld. De film valt vervolgens in twee delen uiteen. Eerst zijn we getuige van de trouwdag van Justine (Kirsten Dunst). Justine is zojuist getrouwd en arriveert samen met haar man op het door haar zus Claire (Charlotte Gainsbourg) georganiseerde feest. Al snel wordt duidelijk dat Justine helemaal niet tevreden is met haar leven. Bovendien is er een nieuwe ster aan de hemel die haar – en anderen - onrustig maakt. En als het geen ster is dan is er nog altijd haar moeder (Charlotte Rampling) die schreeuwt vanuit haar badkuip ‘Leave me alone! I don’t want your traditions’. Om later haar enige huwelijksadvies aan haar dochter te geven: ‘Get out!’.

Maar dat doet Justine niet. In plaats daarvan komt ze in een enorme depressie terecht. Claire ontfermt zich over haar. Ondertussen blijkt de nieuwe ster recht op de aarde af te koersen met totale vernietiging als gevolg. Claire wil er niets van weten, maar Justine heeft zich er al bij neergelegd, waardoor de twee zussen als twee tegenpolen fungeren in de film.

Een huwelijk dat allerlei mogelijkheden uitsluit of een planeet die de aarde zal vernietigen - de wereld in Melancholia bevindt zich in een staat van ontkenning. Wat te doen als alles wat je weet van elke betekenis wordt afgesneden? Het is melancholie op haar meest extreme tour: ‘the love that dare not speaks its name’ verandert bij Von Trier in ‘the love that cannot and will never speaks it name’. In zoiets als een huwelijk met al haar beperkingen kun je inderdaad nog roepen ‘Get out!’, maar wat doen als een planeet op je afkomt? Het lijkt een absurde stelling, maar het Von Trier gelukt om deze vraag realistisch in beeld te brengen. Bij hem geen afbrokkelende aardkosten of vuurspuwende vulkanen, maar in plaats daarvan een angst en wanhoop die per scene steeds sterker wordt.

In het begin lijkt Justine te functioneren als een embryonale versie een Eline Vere of een Madame Bovary. Europese literaire figuren waarin een vrouw functioneert als symbool van wanhoop, depressie, decadentie en ongeluk. Naar mijn mening verandert Justine echter in een heldin tegen het einde. Althans, een heldin zoals een heldin alleen maar kan zijn als alles kapot gaat. Het einde van de film kan echter ook worden opgevat als absurd, nihilistisch en infantiel. Dat zal wel, maar het ziet eruit als het enige logische.

Melancholia is een intense film, die eigenlijk niet zo heel veel afwijkt van ander Von Trier films, maar het is misschien wel één van zijn meest zwartgallige (waarbij alleen Dancer in the Dark erger is). Wat hij in ieder geval heeft gedaan is een meedogenloze film afleveren, waarmee je onmogelijk de bioscoop ongeroerd kunt verlaten. Want als de wereld vergaat, dan ziet het er zó uit.

Vanaf 25 augustus in de bioscoop.