Monstermoeder of Monsterleven?

De nieuwe roman van Julia Franck: De Middagvrouw

De jonge verpleegster Helene laat haar zoon Peter in de zomer van 1945 alleen achter op een klein station ergens in Noord-Duitsland. Peter is dan pas 7 jaar oud. In De middagvrouw reconstrueert Julia Franck het leven van Helene.

Het boek is een zoektocht naar het motief voor haar daad: het achterlaten van haar enige zoon in een roerige tijd en op een gevaarlijke plek. Waarom doet deze moeder dat: is zij ziek of gewoon onverschillig?
Het verhaal van Helene en Peter is het verhaal van Julia Francks eigen vader en zijn moeder. Franck kende het verhaal al sinds haar eigen kindertijd, maar gaat pas jaren na de dood van haar vader werkelijk op zoek naar de verborgen familiegeschiedenis.
De middagvrouw is geen feitenrelaas over de grootmoeder geworden; daarvoor wist Franck niet genoeg materiaal over haar te achterhalen. Het werd een psychologische reconstructie van mogelijkheden. Franck plaatst het leven van haar grootmoeder in de context van de historische gebeurtenissen in Duitsland vanaf het begin van de 20ste eeuw tot vlak na de Tweede Wereldoorlog. Op meesterlijke wijze veegt Julia Franck met de historie rakelings langs het leven van Helene Würsich. En steeds weer blijkt dat het feit dat Helene een vrouw is belangrijker is dan de wereldpolitiek; dat en niets anders plaatst haar telkens in de zijlijn van het leven. Een voorbeeld is haar ongelukkige huwelijk. Helene valt als dochter van een Joodse moeder uitgerekend in de smaak bij de nazi Wilhelm. Een geladen situatie en spannend om over te lezen, maar Franck laat er geen twijfel over bestaan dat een ander huwelijk Helene net zo had gekweld.

Franck ontvouwt een angstaanjagend herkenbaar verhaal. Het verhaal van talentvolle, levenslustige meisjes die door het leven worden vermalen omdat ze vrouw zijn. Zo tastbaar beschreven dat het soms lijkt alsof je naast de figuren staat en met hen ruikt, proeft en ziet. Aan het einde was ik niet verbaasd dat Helene haar zoon heeft achtergelaten. Ik was eerder verbaasd dat ik niet veel vaker verhalen hoor over moeders die hetzelfde doen.

Foto: Julia Franck
Fotografe: Cathelijne Berghouwer