Positions #4: veranderende posities in een wereld vol conflict

In de expositie in het Van Abbemuseum kom je een stap dichterbij de ander en het leven van een vluchteling.

Van Abbemuseum

Al sinds 2014 biedt het Van Abbemuseum in Eindhoven ons de Positions-tentoonstellingen, waarin het werk van verschillende kunstenaars met elkaar dialoog gaan. De thema’s variëren per editie, maar de vraag hoe we onszelf positioneren in de hedendaagse wereld speelt altijd een centrale rol. Onlangs bezocht ik Positions #4, waarin werk samenkomt van vier kunstenaars die kunst en activisme met elkaar verbinden: Gluklya (Natalia Pershina-Jakimanskaya), Naeem Mohaiemen en Sandi Hilal & Alessandro Petti.

Samenkomst en wrijving

Het klinkt cru, maar het is gebeurd: vluchtelingen uit oorlogsgebieden die alles moesten achterlaten, verblijven na aankomst in Nederland in een gevangenis.  Vluchtelingenverblijven moeten namelijk aan bepaalde eisen voldoen en de Bijlmerbajes leek op papier geschikt te zijn.

Kunstenares Gluklya leefde ook in de Bijlmerbajes en werkte er samen met vluchtelingen uit allerlei windstreken. Haar expositie in het Van Abbemuseum is opgedragen aan het begrijpen van de ander. Bezoekers krijgen de kans zichzelf te verplaatsen in de situatie van de vluchtelingen waarmee Gluklya leefde in de voormalige gevangenis. Je loopt langs gevangenisdeuren en moet in kleine ruimtes duiken om meer te kunnen zien. Ook zie je tekeningen die oefeningen lijken te zijn om de Nederlandse taal te leren. Als je goed kijkt, zie je dat er met taal gespeeld wordt: in sommige talen wordt eenzelfde woord gebruikt, maar betekent het iets totaal anders.

In de ruimte ernaast wordt een video vertoond, getiteld ‘Carnaval van de onderdrukte gevoelens’. Gluklya trok samen met de vluchtelingen in carnavalskledij door de straten van Nederlandse steden. In hun kostuums konden zij zichzelf verhullen, maar toch noodkreten uitschreeuwen voor een beter leven. Een prikkelende performance, waarbij wrijving ontstaat tussen het traditionele Nederlandse volksfeest en een demonstratie van nieuwe Nederlanders.

De geschiedenis van wat tijdelijk moest zijn

Vluchtelingenkampen ontstaan vaak uit nood en nooit met de intentie om lang te bestaan. Toch zijn sommige Palestijnse vluchtelingenkampen al zo’n 70 jaar oud. Het is belangrijk om de historie van zulke plekken te erkennen en onderzoeken, vinden Sandi Hilal en Alessandro Petti. Zij doen kritisch theoretisch onderzoek naar architecturale structuren, onrechtvaardigheid en ongelijkheid.

Fotograaf Luca Capuano maakte in opdracht van Hilal en Petti een reeks foto’s die in het Van Abbemuseum getoond worden in boeken en op grote lichtdozen. Wie onbedachtzaam langs de foto’s loopt, of vanuit de verte ernaar kijkt, zal denken dat dit foto’s zijn van steden zoals we die wel vaker zien in reisgidsen of magazines. Maar de stylistische foto’s tonen vervallen steden en vluchtelingenkampen.

Het werk van Hilal en Petti drukt ons met de neus op de feiten. Vluchtelingenkampen en conflictzones zijn onderdeel geworden van onze publieke ruimte, die we al lang niet meer kunnen zien in termen van constante orde. De gebieden waar gebouwen onvoorzien worden gebruikt als noodopvang, om vervolgens platgebombardeerd te worden en jaren later opnieuw geclaimd worden door de natuur – ook die gebieden hebben een geschiedenis die het waard is om te kennen.

Ben je na het zien van de video's benieuwd naar het werk van Gluklya, Sandi Hilal, Alessandro Petti en Naeem Mohaiemen? De tentoonstelling Expositions #4 is nog tot 28 april te zien in het Van Abbemuseum in Eindhoven.