Recensie: Cynisme, feminisme en... kannibalisme

Courtney Eaton in Yellowjackets

Het is 1 april 2023 en in de nieuwste aflevering van Yellowjackets eet een groep meiden hun teamgenoot op. Nee echt; geen grapje. Het tweede seizoen van de serie betreedt een terrein waarnaar het voorheen slechts hintte: kannibalisme. Seizoen 2 van Showtime’s Yellowjackets ging vrijdag 24 maart in première en had een totaal aan 2 miljoen kijkers. Het is queer, mysterieus en geestig – en nog zoveel meer. Spoilers ahead.

Buzz, buzz, buzz
Het is het jaar 1996 en het meidenvoetbalteam de ‘Yellowjackets’ uit New Jersey wint hun competitie – “We’re going to motherf--ing nationals”, schreeuwt Jackie (Ella Purnell), de aanvoerster van het team, in de eerste aflevering van seizoen 1. Het loopt echter allemaal abrupt anders: onderweg naar de finale in Seattle crasht hun vliegtuig en belandt het team, inclusief hun materiaalbeheerder en coaches, in de Canadese wildernis. Ze hebben nauwelijks eten, het merendeel van het team is gewond (al dan niet al overleden), en al snel blijkt de kans op redding vrij klein te zijn.

De serie doet denken aan Lost, of wordt ook wel een ‘feministische update’ van Lord of the Flies genoemd. Wat Yellowjackets echter origineel maakt (naast de voornamelijk vrouwelijke cast), is dat er behalve een verhaallijn in de jaren negentig ook een verhaallijn in het heden (2021-) is. We volgen de levens van vier overlevenden – Misty Quigley (Christina Ricci), Taissa Turner (Tawny Cypress), Natalie Scatorccio (Juliette Lewis) en Shauna Sadecki (Melanie Lynskey) – nu allemaal in de veertig.

De ene onthulling volgt na de andere en de serie blijft boeiend door het zorgvuldig druppelen van informatie over wat er nou precies in de wildernis heeft plaatsgevonden. In seizoen één is het in ieder geval zeker dat de vier hoofdpersonages het tot vandaag de dag hebben overleefd; in seizoen twee blijken er ook twee andere overlevenden te zijn: Lottie Matthews (Simone Kessell) en Vanessa ‘Van’ Palmer (Lauren Ambrose).

Trauma <3
Maar: allereerst terug naar seizoen één. Al snel blijkt dat niks is wat het lijkt. Shauna, opgezet volgens het archetype van de suburban huismoeder, vindt plezier in o.a. het vermoorden (en eten!) van konijnen uit haar voortuin; de picture-perfect Taissa doet vreemde dingen in haar slaap en de woeste Natalie blijkt ontzettend gevoelig te zijn. En dan is er nog Misty – “that conniving, poodle-haired, f--ing freak” – wellicht het meest complexe personage dat er in de afgelopen jaren op televisie gecreëerd is. Ze is zowel awkward en vrolijk als gevaarlijk en manisch, en besteedt haar vrije tijd aan ‘citizen detective-’ werk en het ontvoeren van journalisten.

Hoewel alle vrouwen keurig onder een archetype gecategoriseerd kunnen worden, wordt tegelijkertijd duidelijk dat ze met deze maatschappelijke structurering worstelen. Ze zoeken naar de grenzen van hun ‘box.’ Het slaapwandelen van Taissa, de verslavingen van Natalie, de (konijnen)moorden van Shauna: al deze gedragingen zijn, bewust of niet, pogingen tot ontsnapping uit hun huidige leven. Eenmaal losgekomen van de ‘beschaafde’ maatschappij, blijkt het onmogelijk hier nog in te passen.

Eén ding is duidelijk: geen van deze vrouwen is enigszins oké. Ze hebben ieder een eigen leven opgebouwd, enorm verschillend en gescheiden van elkaar, maar geen enkel van deze pogingen lijkt hun trauma uit te kunnen wissen. Grimmige flashbacks naar de wildernis – verscheurd vlees, séances en rituelen – achtervolgen hen waar ze maar gaan. Echter blijven ze zwijgen over wat er gebeurd is, vijfentwintig jaar eerder, tijdens die negentien gestrande maanden.

Een intersectioneel podium
Het is voornamelijk tijdens die eerste paar gestrande maanden dat de groep moet wennen aan elkaar. Yellowjackets doet de kijker vragen overwegen die centraal staan binnen het feminisme: wat doen we met onze verschillen als we samen veranderingen tot stand willen brengen? Hoe kan de groep meiden, die zo erg gevormd is door het kapitalistische, concurrerende systeem, een weg weten te vinden naar een egalitair systeem van samenwerking?

Lauren Bruce belicht in haar artikel over de Yellowjackets hoe hun generatie – Gen X – gevangen zat in een soort tussenvorm van old fashioned vrouwenhaat en derdegolffeminisme. Om die reden staat deze generatie bekend als de 'verloren generatie'; hun idealen zouden minder sterk gedefinieerd zijn dan die van eerdere of latere generaties. Hoe dan ook was dit ook de tijd waarin intersectioneel feminisme haar wortels schoot: Gen X-feministen – opgegroeid met MTV en de AIDS-crisis – staan doorgaans sceptischer tegenover dominante discoursen en geven de voorkeur aan genuanceerde benaderingen. De 96’ verhaallijn brengt dit sentiment naar voren, met onder meer Natalies “Our vaginas have like monologues now” en Vans naïeve “Wait- Why does the black character always die first?” De verschillende invalshoeken van de teamgenoten schetsen –evengoed in het heden –  een intersectioneel podium waarbij niks onbesproken blijft.

Voorbij het stereotype
In een interview met N.J. merkt Christina Ricci de breuk met conventies op: “Jaren geleden was het altijd een vraag bij vrouwenpersonages: Ben je de sympathieke? Ben je de slechte?”, vertelt ze. “Er was nooit echt een tussenweg.” Yellowjackets biedt het tegendeel: er is geen enkel personage te bekennen dat níet genuanceerd is.

In het horrorgenre plegen vrouwen doorgaans geweld wanneer ze écht niet anders kunnen – ter zelfverdediging, uit wraak, et cetera. Vrouwelijke ‘monstruositeit’ is, kortom, sterk verbonden aan de horrors van het vrouw-zijn in een vrouwonvriendelijke wereld (zie ook mijn vorige artikel over female rage).

Daarbij is er in horror de typische ‘final girl’, een term bedacht door Carol Clover die verwijst naar het meisje dat de horrorfilm overleefd. In Yellowjackets worden we direct al aan onze vier (later dus: zes) final girls voorgesteld. Echter zijn Natalie, Misty, Taissa en Melanie niet per se passend binnen Clovers categorisatie: de final girl blijft namelijk leven vanwege haar impliciete morele superioriteit. Hoewel Yellowjackets een perfecte kandidaat voor de final girl opzet – Jackie, door de coach tot aanvoerster benoemd vanwege haar ‘invloed’ (populariteit die zij te danken heeft aan haar rijkdom en witte, heteronormatieve aantrekkelijkheid) – wordt het cliché doorbroken. Jackies manier van aanpakken is gebaseerd op emotionele support. Taissa daarentegen, de ‘onofficiële aanvoerster’, is fel en gedreven, legt de nadruk op hard werken en confrontatie – en gebruikt daar zo nu en dan geweld bij. Ik denk dat ik je niet wederom hoef te herinneren aan wie van de twee het uiteindelijk overleefd heeft.

(Coming of) age
Tienermeiden en vrouwen van middelbare leeftijd: het zijn twee groepen wiens identiteit vaak gesimplificeerd of onzichtbaar gemaakt wordt. Yellowjackets viert het tegendeel hiervan en het resultaat is geweldig. De personages raken verstrengelt in de tijd – want wat is vijfentwintig jaar nou ook – en geeft ‘connecting with your inner child’ plots een hele nieuwe betekenis. Plus: de soundtrack bestaat onder andere uit Alanis Morrisette, Tori Amos en Florence + the Machine (need I say more?).

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.
Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.