Savannah Bay leest: The Heart Goes Last - Margaret Atwood

In hartje Utrecht ligt de boekhandel Savannah Bay. Een feministische schatkamer waaruit Lenneke de Ruijter maandelijks een boek kiest en recenseert voor LOVER. Deze maand is het de beurt aan: The Heart Goes Last van Margaret Atwood.

Charmaine en Stan zijn jong, pasgetrouwd en proberen samen hun leven op te bouwen. Dat is nog niet zo gemakkelijk. Het is crisis, ze hebben nauwelijks werk, wonen in hun auto en er is weinig uitzicht op een beter leven. Als ze een project tegenkomen dat stabiliteit, eten en werk belooft, is de keuze snel gemaakt. In eerste instantie gaat het allemaal goed. Maar als Charmaine een affaire begint met een andere deelnemer wordt het al snel ingewikkeld.

Met The Heart Goes Last schetst Margaret Atwood een wereld die verdacht veel lijkt op de onze. De wereld is in crisis en er is een project dat mensen ervan probeert te overtuigen dat bij hen het leven beter is, terwijl de proefpersonen eigenlijk als werkpaarden worden gebruikt en volledig hun vrijheid opgeven. Opvallend is dat Atwoods hoofdpersonen het allemaal wel prima vinden. Ze zijn gemakkelijk, meegaand en tevreden want ze krijgen het altijd beter dan waar ze vandaan komen. Daardoor lijkt dit boek een stuk minder maatschappijkritisch dan haar eerdere boeken als The Handmaid’s Tale of de Maddaddam-serie.

Natuurlijk zitten er, zoals we van haar gewend zijn, ecologische kanttekeningen in het verhaal. Zo wordt er binnen het project een voorstel gedaan waarbij ze voortaan alle kippen zullen onthoofden om ze vervolgens via slangetjes in de nek eten te geven. Dit voorkomt zogenaamd dierenleed, maar je begrijpt meteen dat Atwood hier het ecologisch bewustzijn van de lezer wil prikkelen. De hoofdpersonen reageren hier dan weer niet inhoudelijk op. Ze lijken beiden niet geïnteresseerd in de politieke kant van de crisis en het project (net zoals veel mensen in onze actuele werkelijkheid). Atwood beschrijft deze laissez-faire houding van haar hoofdpersonen opvallend vriendelijk; ze spaart ze.

Tussen de twee hoofdpersonen ontstaat een dynamiek die veel weg heeft van de maagd/hoer tegenstelling die vaak op vrouwen geprojecteerd wordt. Stan heeft geheime avontuurlijke seksuele verlangens, maar hij wil deze niet met Charmaine delen. Charmaine moet in zijn belevingswereld namelijk degelijk en meisjesachtig blijven. Daarom projecteert hij zijn kinky voorkeuren op een andere vrouw. Hiermee duwt hij Charmaine in het hokje van de maagd zonder haar een kans te geven te groeien en te exploreren. Charmaine heeft zelf ook de behoefte aan een uitdagender seksleven, maar er ontstaat geen ruimte tussen hen om het ter sprake te brengen. Andere vrouwen mogen de ‘hoer’ zijn, maar Stan´s eigen vrouw moet heilig en netjes, de ‘maagd’, blijven.  

The Heart Goes Last is een klassiek utopie/dystopie-verhaal. Er zijn veel raakvlakken met zowel 1984 van George Orwell als met Efter van Hanna Bervoets. Maar verwacht geen uitgekauwde verhaallijnen. Atwood neemt de lezer serieus. Zowel Charmaine als Stan zijn niet op hun achterhoofd gevallen en zijn menselijk in hun tekortkomingen. Geen naïeve ‘Oh nee!’-momenten of problemen waar ze met open ogen inlopen. Daarbij is Atwood is de lezer voortdurend een stap voor; ze laat haar hoofdpersonages je gedachten benoemen voor je ze zelf hebt kunnen formuleren.

Uiteindelijk gaat het verhaal om de emotionele belevingswereld van de hoofdpersonen. Ze zijn niet de dragers van een grote allesomvattende boodschap, maar van hun eigen gelaagde verhaal. Atwood lijkt te zeggen dat je als individu de wereld niet kunt veranderen, terwijl ze je tegelijkertijd laat nadenken of dat voor jou, als lezer, wel bevredigend is. The Heart Goes Last is een eigentijdse vertelling over de voelbare (on)mogelijkheden van maatschappij-vorming voor het individu. Een verhaal met herkenbare emoties, zonder verwachte wendingen en met een vleugje kinky seks.

De Engelse editie is te koop bij Boekwinkel Savannah Bay (ook via onze webshop): http://www.savannahbay.nl/shop/boeken/literatuur/romans/english-literature/the-heart-goes-last-margaret-atwood.html

De Nederlandse editie is te koop bij Boekwinkel Savannah Bay (ook via onze webshop): http://www.savannahbay.nl/shop/boeken/literatuur/romans/nederlands-vertaald/als-laatste-het-hart-margaret-atwood.html