"Seksisme is de laatste tien jaar enorm toegenomen"

Sarah Maple over body issues, de islam en ouderwetse feministen

Een vrouw met hoofddoek houdt een stuk papier vast met de tekst: 'I wish I had a penis'. In een volgend plaatje zegt ze in ondergoed: 'because then I'd fuck you'. 'Then,' concludeert ze strak in het pak: 'steal your job'.

Sarah Maple (25) fotografeert en schildert zelfportretten van een identiteit die ze nog verkent. Ze is Brits, moslim en vrouw. Die combinatie levert voor Maple eindeloos materiaal om vooroordelen aan de kaak te stellen. Opvallend is haar feministische houding. 'Toen mensen me een paar jaar geleden vroegen of ik feminist was zei ik altijd keihard 'Nee!' Maar op een gegeven moment zei een vriendin: "Dat ben je wel. Als je jouw kunst maakt, dan ben je gewoon feminist".'

Maple liet de afgelopen jaren veel van zich horen. In 2007 werd ze als winnaar uitgeroepen van de New Sensation wedstrijd van de Saatchi Gallery en de afgelopen jaren organiseerde ze o.a. guerilla kunstacties en een feministische ansichtkaartenveiling. Aanstaande zaterdag opent haar eerste Nederlandse tentoonstelling.

celebrity culture
Haar aandacht voor de positie van vrouwen komt voort uit wat ze een achteruitgang in de geschiedenis noemt. 'In de UK,' vertelt ze me tijdens haar bezoek aan Amsterdam, 'draait een groot deel van de media tegenwoordig om 'celebrity culture'. Celebrities doen vaak de verschrikkelijkste dingen, maar we blijven ze wel volgen. Op jonge vrouwen heeft die celebrity culture een enorme impact. Vooral meisjes die tijdschriften lezen, leren via celebrities de wereld kennen. En dat is totaal oninspirerend, er is zo weinig dat je na zou kunnen doen. Tenzij je als jong meisje een uitdaging ziet in siliconenborsten en scheiden, want dat is al het nieuws dat er over celebrities te lezen is. Als dat de cultuur is die je als jongere te zien krijgt, wat leer je dan? Dat je niks hoeft te maken van je leven, alleen wat rondhangen op feestjes, een voetballer trouwen, uit de kleren gaan voor Nuts magazine? Je borsten laten beoordelen, is een van de weinige 'activiteiten' die je als vrouw in die celebrity culture nog kunt 'ondernemen'. Het seksisme is de afgelopen tien jaar enorm toegenomen, dat vind ik wel schrikken! Dan is het toch bizar dat het tegelijkertijd steeds minder geaccepteerd is om feminist te zijn?'

ironie
Tegenwoordig profileert Maple zich wél als feministisch kunstenaar. Maar ze blijft op haar hoede voor ouderwetse connotaties. Zo organiseerde ze afgelopen oktober een feministische kunstveiling van ansichtkaarten. 'Bij die veiling,' vertelt ze, 'was een kunstwerk van David Rusbatch dat sommigen niet begrepen. Hij beeldde op één ansichtkaart drie tijdperken uit: prefeminism was Frida Kahlo, feminisme werd vertolkt door Germaine Greer met een chagrijnige kop en post-feminism toonde een vrouw met sperma over haar gezicht. Ik vond het een heel interessant idee: we zijn zo ver gekomen met het feminisme en nu ligt de nadruk van het empowerment vooral op seks. Dat is ironisch en Rusbatch heeft het krachtig verbeeld. Er was iemand bij de veiling die niet zag dat hij een punt maakte. Zij zei: 'dit is niet waar feminisme over gaat'. Er kwamen veel reacties op internet. Ik dacht telkens "Kom op! Met zo'n houding help je het feminisme niet." Juist humor is heel belangrijk. Dan begrijpen mensen je punt sneller, nou ja, als ze het begrijpen dus.'

Voor zichzelf besloot Maple dat dit haar manier van werken zou worden: licht, humoristisch maar onverminderd feministisch. Dat bleek empowering te werken: 'Toen ik 'I wish I had a penis' had gemaakt, toen viel het voor mij op z'n plek: ik kon iets zéggen met mijn beeld. Ik kon een zwaar punt maken met licht ogende foto's.'

Wat kun je dan zien als je naar de fotoserie kijkt? Zie je Maple's standpunt erin verkondigd? Nee, je kunt als kijker alleen concluderen dat ze zich niet conformeert aan één rol als moslimvrouw. Maple: 'Ik vind het belangrijk dat kunst je wat langer bij blijft dan alleen dat eerste moment dat je het ziet. Als ik naar een tentoonstelling ga en ik verveel me er, dan vind ik dat echt zonde. Ik wil geprikkeld worden, er nog dagen over na moeten denken.'

Van haar eigen publiek verwacht ze een zelfde houding, waarbij ze weet dat de reactie niet altijd positief zal zijn: 'Ik hou er wel van om in discussie te gaan met mensen die mijn kunst niet snappen. Je kunt niet iedereen overtuigen. Maar ik vind het bijzonder als ik mensen die zich beledigd voelen door mijn werk over de islam, toch nóg een keer kan laten kijken. Zo was er eens een Turkse man die nogal beschuldigend was over mijn werk. Ik heb hem toen van een paar werken uitgelegd wat mijn motivatie was. Hij antwoordde: "OK, ik vind het nog steeds niet mooi, maar ik snap nu waarom je het doet". Ik ben blij dat mijn publiek bestaat uit mensen uit verschillende culturen en van verschillende leeftijden. Ik krijg e-mails van ouderen die mijn werk goed vinden maar ook van tienermeisjes.'

mooi moment
Toch waardeert niet iedereen haar kunst. Zo is ze bedreigd door mensen die haar kunst een belediging vonden voor de islam. Dat zoekt ze zelf op, zou je kunnen zeggen, maar haar 'provocerende kunst' kun je ook een gevolg van een cultureel gemixte achtergrond noemen. Maple groeide op met een islamitische moeder en een niet-islamitische vader. 'Ik voelde me vaak schuldig dat de meeste van mijn vrienden op school niet-islamitisch waren. Ik fantaseerde altijd over islamitische vrienden, ik dacht dat zij zoveel verder zouden zijn met hun moslim-zijn, dat idealiseerde ik wel. Maar terwijl ik ouder werd, ontdekte ik dat ik niet meer geïnteresseerd was in élke moslim.'

Maple noemt zichzelf nog steeds moslim. Ze vindt het belangrijk om onderscheid te zien tussen wat de Koran zegt en wat moslimculturen daarmee doen: 'Ik erger me eraan dat vrouwen nog altijd iets moeten bereiken in islamitische culturen, terwijl mannen, tja, they already got it. Ik merkte dat vooral vroeger. Mijn broer was door zijn man-zijn veel makkelijker gewaardeerd dan ik. Hij hoefde niks te doen, ik moest het nog bewijzen.' In haar werk verwijst ze expliciet naar dit mechanisme. Zo maakt ze voor haar Cock Series ('an ongoing project') foto's van zichzelf met een schuin omhooggericht voorwerp voor haar kruis. Van champagnefles tot tandenborstel tot iPod.

Maple kijkt me onderzoekend aan. 'Mijn moeder,' vervolgt ze, 'ziet niet alle kunst die ik maak. Ik probeer haar niet overal mee in aanraking te laten komen. Ik kan me ook wel voorstellen dat zij bezorgd is als ik bedreigingen krijg. Maar laatst was ik ook enorm opgelucht. Mijn moeder zag mij per ongeluk bezig aan een kunstwerk dat juist over die bedreigingen ging. Het was niet de bedoeling dat ze het zag, maar ze vond het een ontzettend grappig werk. Dat was zo'n goed moment! Goedkeuring van je moeder is ergens toch belangrijker dan wat wie dan ook van je werk vindt.'

body issues
Ze fotografeert zichzelf vaak in ondergoed. Zou ze dat ook hebben gedaan als ze minder... mooi was geweest? Maple lacht: 'Ik heb over mezelf altijd gedacht dat ik stevig was,' zegt ze. 'Geen model, zeker niet! Ik dacht in het begin zelfs dat ik een statement maakte over dik-zijn door in mijn ondergoed te poseren. Maar pas zo'n jaar geleden begreep ik dat mensen dat er niet in zagen. Het is heel moeilijk om naar jezelf te kunnen kijken zoals anderen naar je kijken. Ik heb nog steeds wel body issues, hoor. Dat hoort volgens mij gewoon bij jonge vrouwen, en misschien dat andere meisjes daardoor ook wel geïnteresseerd zijn in mijn werk.'

Zelf is ze geïnspireerd door punk bands als The Clash en The Sex Pistols. 'Ik hou van hun drang naar vrijheid. Op een heel andere manier werkt Frida Kahlo hier ook mee. Haar werk had ik wel willen kennen terwijl ik opgroeide. De manier waarop zij huid schildert vind ik intrigerend. Zij heeft écht aandacht voor een lichaam.'

Sarah Maple's werk is te zien in galerie Kochxbos van 12 maart t/m 2 april 2011
Eerste Anjeliersdwarsstraat 5 in Amsterdam

Beeld: copyright Sarah Maple
1 Cock series: Champs cock
2 Signs
3 A tribute to Frida