Slechte feministe

De jaren van Roxane Gay

Roxane Gay won dit jaar de PEN Center USA Freedom to Write Award. Hoogste tijd dus om bij Lover wat aandacht aan deze schrijfster te besteden, die in 2014 zo veel publiciteit kreeg. Vorige week schreef Christina Lammer de recensie van An Untamed State. Vandaag bespreekt zij Bad Feminist. (In de vorige recensie van Gay’s werk noemden we die bundel abusievelijk A Bad Feminist, wat wij hierbij dan ook graag rectificeren. In deze vorige recensie is het inmiddels aangepast.)

Er is al veel geschreven over Roxane Gay, in het bijzonder over Bad Feminist, onder andere door de Rosadoc.de. Gay’s essaybundel is lovend ontvangen. Roxane Gay spreekt voor een nieuw feminisme, waarin we onze konten schudden op onfeministische maar goed bedachte liedjes, en jurken aantrekken. Een feminisme waarin we ons je – net als Gay – voortdurend de vraag stellen: ben ik wel feministisch genoeg? Of ben ik een slechte feministe? 

Roxane Gay doet een poging deze vraag te beantwoorden. Met veel humor en kennis over de Amerikaanse popcultuur weet ze actuele feministische een maatschappijkritische theorieën toegankelijk te maken. Niet abstract, maar met praktische voorbeelden benadert ze alledaagse problemen en mogelijke oplossingen zoals haar benadering van privilege: ‘Als je dit essay leest, ben je op een bepaalde manier al bevoorrecht. Het is misschien niet leuk om te horen, maar als je niet onder ogen kunt zien dat je bevoorrecht bent, heb je nog heel wat werk te verzetten.’ (Uit “Bijzondere rechten.”)

Daarbij laat ze niet onbeantwoord dat privilege met een ‘moeilijk leven’ gepaard kan gaan: ‘Als ons verweten wordt dat we bevoorrecht zijn, hebben we de neiging om te denken dat dat ook betekent dat we het gemakkelijk hebben, en dat vinden we naar, want voor bijna iedereen is het leven moeilijk.’ (Uit “Bijzondere rechten.”)

Ik vind “Bijzondere rechten” één van de belangrijkste essays. Gay erkent daarin haar eigen privilege en vermeldt daarbij dat huidskleur effect heeft op je privileges, naast factoren als klasse en opleidingsniveau. Hierdoor maakt ze niet alleen de gelaagdheid van privilege duidelijk, maar stelt ze impliciet ookde vraag wie er eigenlijk recht van spreken heeft. Dat maakt het meten lastig, want aan enige kritiek kan ik bij Gay niet ontkomen. Ben ik een slechte feminist als ik me als blanke uitspreek over de ervaring van de schrijfster met “donkere huidskleur, […] het kind van immigranten”?  Ik durf deze gevaarlijke grens niet eens over te steken.

Zo goed de analyses van Gay zijn, ze lijken gericht op heteroseksuele vrouwen die een vertekend beeld van feminisme hebben. Aan de ene kant kaart ze aan dat feminisme eerder niet pluralistisch was: ‘Donkere vrouwen, lesbiennes en transgendervrouwen moeten beter in de feministische beweging worden opgenomen. Vrouwen uit deze groepen zijn keer op keer schandalig in de steek gelaten door het feminisme met een hoofdletter F [dat zich] heeft ingezet om het leven van de heteroseksuele blanke vrouw te verbeteren, ten koste van dat van alle andere vrouwen.’ (Uit: “Inleiding – Feminisme (n): meervoud”)

Aan de andere kant bedient Gay - het levende voorbeeld van zulk pluralistisch feminisme, ze wil immers niet in een hokje passen – juist de clichés over feminisme. Haar scherpe analyses over de hedendaagse cultuur en maatschappij vormen een sterk contrast met anekdotes over garages als mannelijke ruimte en het feit dat auto’s haar niet interesseren, wat volgens haar wel moet van feministes. Ze vindt mannen en Hollywood-romantiek leuk en faked orgasmes. Ze vindt dit, volkomen terecht, niet erg. Haar credo luidt: een feministe is immers ook maar mens en al houdt het voorgaande in dat ze een slechte feministe is, dan is ze ‘liever een slechte feministe dan helemaal geen feministe’. Ik wil Gay hierin graag zonder meer gelijk geven, maar blijft ze niet hangen in de achterhaalde kritiek op het feminisme die ze juist wil ontkrachten? Gaat haar nagestreefd pluralistisch feminisme alleen maar vrouwen met een V aan?

Christina Lammer las de Nederlandse vertaling van Bad Feminist. Deze vertaling is louter als e-book te verkrijgen en bevat niet alle essay’s. Bad Feminist is te bestellen bij http://www.savannahbay.nl/