Sterk kijkt naar meisjes
The revolution will not be televised
Model Tyra Banks, geflankeerd door Mr. Jay en Miss J. Alexander, ‘catwalk diva extraordinaire’, presenteert al zestien seizoenen lang America’s Next Top Model Het programma wordt uitgezonden in 170 landen en is ongekend populair. In verschillende landen is het format aangekocht. Er bestaan tientallen nationale varianten van deze realityshow: van Benelux Next Top Model tot Phillipines Next Top Model. Overal op de wereld blijken hordes meisjes te dromen van een carrière als topmodel. Van mooie kleren, spotlights en visagisten, van aandacht, roem en veel geld. En overal op de wereld worden dezelfde formules gebruikt: ‘I see eight beautiful girls in front of me. There are only seven pictures in my hand…’ Of een lokale variant van – uit te spreken met tandpasta-glimlach – ‘a CONtract at the Woooorld FAmous Elite MMModels, a COVER and SIX PAGE spread in SevenTEEN MagaZINE, and a HUNdred THOUsand dollar CONract with-th-th COVer Girl cosMEtics’ (de prijs voor de winnaar van het seizoen en wekelijks genoemd om redenen van sponsoring). America’s Next Top Model krijgt voor elkaar wat Esperanto niet lukte: mensen over de hele wereld begrijpen wat er gebeurt, ook al spreken ze de taal niet.
In Nederland wordt op dit moment seizoen dertien van America’s Next Top Model uitgezonden. En dit keer gaat de strijd tussen modellen die niet langer zijn dan 1.72, terwijl catwalkmodellen ten minste 1,78 moeten zijn. Tyra heeft namelijk een nobele missie: ze wil aantonen dat schoonheid niet het exclusieve terrein is van lange, dunne vrouwen. Zwarte vrouwen, plus size-modellen (overigens: hoogstens maat 38!), transgenders, een vrouw met brandwonden op haar lichaam en nu dan kleine vrouwen, ze zijn allemaal welkom in Tyra’s universum. Dat kijkers een programma trouw blijven als er enige variatie in het format zit, is uiteraard een andere reden. Maar die klinkt te opportunistisch voor een protegee van Oprah, de koningin van de massamediale maatschappelijke betrokkenheid.
Toch zit er medialogica achter het programma.Sp!ts meldde eind november dat de Amerikaanse zender CW Television Network in eerste instantie overwoog om eens een mannelijke versie van America’s Next Top Model te produceren. Het idee zou snel van tafel geveegd zijn, omdat de show met mannelijke modellen geen spannende televisie zou opleveren.
Toen ik dit aan vriendinnen voorlegde, was hun eerste reactie: de producenten hebben gelijk. Mannen zouden in het modellenhuis voor de televisie hangen, pizzaatje eten. Gaap. En in het geval van een conflict? Ze zouden er iets van zeggen, een boer laten en samen een biertje drinken. Probleem opgelost. Het zou wel leuk zijn om eens een keer naar een kudde mooie mannen te kunnen kijken, maar Tyra’s tv-hit is niet fascinerend vanwege de esthetiek, maar vanwege de onderlinge competitie tussen de modellen in spe. De meiden roddelen, ze zijn jaloers en sluiten bondjes tegen andere leden van de groep. Ze logenstraffen elk vooroordeel over de geringe competitiedrift van vrouwen: deze meiden kleineren elkaar en steken zonder scrupules een dolk in de smalle rug van hun kamergenoot. Alles om deel te mogen nemen aan de harde wereld van topmodellen! De mannelijke modellen in een ander Amerikaans realityprogramma, the Janice Dickinson Modelling Agency, gedragen zich inderdaad erg keurig. Onderling zijn het misschien geen vrienden, maar het mannelijke equivalent van de catfight ontbreekt. Als er iets op ze is aan te merken, dan gaat het om drugsgebruik, nonchalance of lomp gedrag tegenover Janice. Mannen gedragen zich niet als krabben in een mand, in ieder geval niet voor de camera.
Ik vond het een tamelijk droevig gegeven. Stereotype bevestigend en weinig flatteus voor de sekse. America’s Next Top Model blijkt een heldere illustratie van Judith Butlers gender performativity.(1) Niet alleen tonen de modellen hun vrouwelijkheid via hun gedrag, het programma biedt hen bovenal een context waarin dat gedrag geritualiseerd en bevestigd wordt.
Nog treuriger is het dat kijkers vaak wegkijken bij tegendraads gedrag op televisie, behalve als het gebracht wordt als spektakel of als het humoristisch is. Kun je mannen zo gek krijgen dat ze hysterisch beginnen te krijsen bij het dagelijkse briefje: TYRA MAIL!!!!! of lukt dat alleen bij een walk in fridge vol flesjes Heineken?
Noten
1. Judith Butler, Bodies That Matter: On the Discursive Limits of ‘Sex’. New York: Routledge, 1993: Hierin, p. 94: ‘Performativity cannot be understood outside of a process of iterability, a regularized and constrained repetition of norms. And this repetition is not performed by a subject; this repetition is what enables a subject and constitutes the temporal condition for the subject. This iterability implies that 'performance' is not a singular “act” or event, but a ritualized production, a ritual reiterated under and through constraint’.