STRIPS EN FEMINISME: EEN GOUDEN BAND

Over de undergroundstrip, Chinese piratencommandantes en gay porno

‘Wist je dat in Finland en Zweden strips en feminisme heel nauw aan elkaar verbonden zijn,’ zei mijn collega van het striptijdschrift waar ik naast LOVER ook voor werk. Ik wist het niet. Ik wist het wel van Nederland. Of althans: dat ontdekte ik toen ik voor LOVER ging werken en er op mijn eerste vergadering al een special over actie- en superheldinnen werd gepland. In het jaar erop passeerden er nog talloos veel meer feministische stripheldinnen de revue, zoals Quahera en Burka Avenger. Gaandeweg daagde me hoe logisch dat verband tussen feminisme en strips in feite is.

In het aankomende nummer van dat striptijdschrift, Zone 5300, staat een interview met Peter Pontiac, die ook wel de godfather van de Nederlandse undergroundstrip wordt genoemd. ‘De underground ontstond eind jaren 60 in Amerika,’ zo verklaart hij daarin, ‘toen Robert Crumb en de tekenaars van ZAP Comix alles in stripvorm gingen doen wat niet mocht: seks, drugs, rock ’n roll en maatschappijkritiek.’ Ja, dat viel toevallig samen met het hoogtepunt van de emancipatiestrijd. En ja, het eerste want meest natuurlijke onderkomen van feministische of anderzijds genderrelateerde of emancipatoire strips was de underground beweging. Logisch ook, want de  undergroundstrip is bij uitstek een subversief, activistisch genre: een ideale broedplaats voor een activistische beweging als het feminisme.  
Nu is het wel van belang om te weten dat de undergroundstrip in tekenkringen wordt gezien als een volwaardig genre in het medium beeldverhaal. Zowel op vaderlandse bodem als in internationaal verband zijn er veel tekenaars groot geworden in het genre. Ik noem naast een Robert Crumb en Peter Pontiac een Art Spiegelman, een Joost Swarte, een Charles Burns, een Willem en een Daniel Clowes. Maar ook een Alison Bechdel, naamgeefster van de Bechdel-test en befaamd om haar genderbeeldverhalen. En ook in Nederland bestaat er een steeds grotere groep tekenaars die zich bezighoudt met feministische en andere emancipatoire thema’s. Feministische thema’s zijn bovendien ook steeds minder vaak voorbehouden aan de undergroundstrip, de eerste commerciële strip met zo’n thema is dan ook al gesignaleerd. Zo brengt Uitgeverij Dark Dragon binnenkort een strip uit rond de achttiende-eeuwse Chinese piratencommandante Ching I Sao (of Shi Xiu), waar ook Jezebel onlangs een boeiend profiel aan wijdde, als voorbeeld van een vrouw die erin slaagde om zelfs onder die historische omstandigheden haar leven naar haar eigen hand te zetten.  Kortom: er valt nog genoeg te ontdekken en te onderzoeken binnen de band tussen feminisme en strips.
Maar dat is op dit moment nog wordt vervolgd. Want reken maar dat LOVER hier nog op terug gaat komen, op verschillende manieren zelfs. Voor nu hebben we eerst, als voorbeeld en voorproefje op wat nog volgt, ‘Yowie, "Yaoi"! Male Fetishization In American Comics And Manga’ over de bundel yaoi-stripbundel Massive voor jullie. Dat zegt waarschijnlijk weinigen wat, maar yaoi is Japans voor ‘boy’s love’ – gay porno – en is een subgenre in de Japanse manga. In dit uitstekende artikel vergelijkt auteur Noah Berlatsky de manieren waarop het mannenlichaam in yaoi en in klassieke superheldencomics geseksualiseerd wordt. Wat het stuk echter voorál interessant maakt: je ziet zelden zo’n analyse over overgeseksualiseerde vrouwelijke helden. Het is fraai neutraal geschreven en keurt niet af, maar houdt rekening met het getekende idioom van superhelden, manga en fantasie.

‘Rather than being a window into a distant culture, then, Massive shows that gayness isn't alien. That doesn't mean that Green Lantern or adventure narratives are really gay, or that the truth of them is a hidden homosexuality: There's nothing hidden or secret about the gay content in Massive, after all. But Massive does suggest that male erotics, or the fetishization of the male body, is more common than we tend to think. In our culture, it's women's bodies that by default are seen as sexualized—tendencies which can lead to a view of women as nothing but fetish objects. Massive serves as a reminder that guys are objects, too, and that the way we see and the stories we tell figure male bodies as sexual, even in a mainstream culture that is reluctant to admit as much.’ – Noah Berlatsky