Topzwaar

Thuis van Toni Morrison

Toni Morrison (1931) ontving in 1993 de Nobelprijs voor literatuur. De Amerikaanse schrijfster is daarnaast bekend van de romans Sula en Beminde. Haar boeken worden geschaard onder de ‘grote Amerikaanse klassiekers’ en omschreven als episch. Morrison geeft in haar werk een stem aan Afro-Amerikaanse mannen en maar vooral aan vrouwen, waarbij het effect van de slavernijgeschiedenis en de uitwerking van hedendaagse ongelijkheid en uitsluiting centraal staan.

In meerdere van haar boeken zijn de korte, beladen dialogen samen met de innerlijke stemmen van de personages de aanjagers van het verhaal. Morrison schrijft romans die leunen op onbenoemde gebeurtenissen, die de lezer door subtiele hints toch weet te ontfutselen aan de verhalen. Die momenten van besef, de ogenblikken waarin je inzicht krijgt in de onuitsprekelijke pijn en het verdriet van Morrisons karakters, maken het lezen van haar boeken zo relevant. Daarbij is haar taalgebruik krachtig en uniek. Helaas gaat een deel daarvan verloren in de Nederlandse vertaling.

Thuis gaat over Frank Money, een Korea-veteraan die hevig leidt aan posttraumatische stress. Aan de zelfkant van de maatschappij – het Amerika van de jaren vijftig – probeert hij krampachtig te overleven. Daarbij staan zijn nachtmerries en de hallucinaties als gevolg van de verschrikkingen van de Korea-oorlog een gelukkig leven in de weg. Thuis zet zich in gang als Frank ontsnapt uit een psychiatrische inrichting om op zoek te gaan naar zijn zusje. Cee Money heeft zich laten onderwerpen aan een medisch experiment en is ernstig ziek. Frank redt zijn zusje uit de benarde situatie en neemt haar mee naar de plek waar ze samen opgroeiden. Hoewel deze plek in hun jeugd nooit de veiligheid en warmte heeft geboden van een thuis lijken ze langzamerhand in staat die zelf te creëren.

Er gebeurt aan de oppervlakte niet veel in de roman en toch bekruipt mij een gevoel van overdaad. In korte hoofdstukjes die wisselen van perspectief wordt de zoektocht van Frank naar Cee uiteengezet. Daarnaast is er de, cursief weergegeven, innerlijke dialoog die Frank met zijn auteur voert. Hij becommentarieert haar verhaal. Weet ze wel wie ze voor zich heeft? Kan ze zijn verhaal wel recht doen?

Dit geeft het verhaal zeker een extra dimensie, maar het is te veel van het goede. De roman is een stapeling van betekenislagen. Het verhaal lijkt een allegorie of een parabel over de betekenis van een thuis. Daarvoor zet Morrison verschillende instrumenten in. Zo zijn er personages met zeer symbolische namen, is er een onopgeloste moordzaak en duikt er met regelmaat een klein mannetje op in een ‘zoot suit’. Het maakt de roman topzwaar.

Thuis verscheen dit jaar bij De Bezige Bij en is overal verkrijgbaar.