Uit de oude doos #6: 1999-2001
50 jaar LOVER
LOVER jaargangen 1999-2001
LOVER bestaat dit jaar 50 jaar. In dit jubileumjaar blikken we elke maand terug op een halve eeuw feministisch gedachtengoed. Deze maand bladeren we door de edities van de jaren 1999 tot en met 2001. Net als in voorgaande jaren voerden recensies en besprekingen van recent gepubliceerde boeken en artikelen de boventoon. Veel thema’s die aan bod kwamen, zijn nog steeds actueel.
Rond de millenniumwisseling heerste de opinie dat de emancipatie wel zo’n beetje klaar was. In Mainstreaming als verdwijntrucanalyseert Joke Swiebel het Europese emancipatiebeleid (1999/2, p.4-8). In Het Verdrag van Amsterdam (1 mei 1999) staat dat alle beleidsvoornemens voortaan langs de gendermeetlat moeten, maar daarmee zijn we er nog lang niet. “Gendermainstreaming maakt van alles een potentieel emancipatoire kwestie, waardoor uit zicht verdwijnt wat nu precies de kernthema’s zijn.”
Seksisme in reclames
De Stichting Reclame Code heeft bepaald dat reclames in overeenstemming moeten zijn met de wet en de ‘goede smaak’, en dat ze niet nodeloos kwetsend mogen zijn. Wie vindt dat een reclame in strijd is met de code, kan een klacht indienen. Voor haar doctoraalscriptie Culturele Studies worstelde Jessica de Jong zich door stapels klachten en uitspraken over seksistische, vrouwonvriendelijke reclames. Dat verreweg de meeste klachten worden afgewezen, is weinig verrassend. Immers, smaken verschillen, en ‘humor’ en ‘functionaliteit’ zijn zeer ruime begrippen. In Pizzadozen en jaarstukken. De dubbelzinnige wereld van de Reclame Code Commissie pleit De Jong voor heldere, objectieve criteria (1999/1, p.52-55). “Een eenvoudig alternatief is klachten alleen toe te wijzen wanneer er op drie belangrijke onderdelen sprake is van seksisme: als de vrouw in het plaatje neergezet wordt als lustobject, als de tekst dubbelzinnig is en als er geen verband is tussen het bloot en het product.”
Seksueel geweld
In mei 1998 kwam de bevolking van Indonesië in opstand tegen de dictatuur. In Jakarta braken rellen uit, er werd massaal geplunderd en brandgesticht, en er vielen in twee dagen tijd ruim duizend doden. Dat er op grote schaal ook vrouwen verkracht werden, kwam later in het nieuws. In Jakarta huilt. De politisering van seksueel geweld in Indonesië beschrijft Ratna Saptari hoe verkrachting vóór die tijd gezien werden als ‘nevenschade’ of een ‘vrouwenzaak’. Een groep activisten, die probeerde om de structurele verkrachtingen op de politieke agenda te zetten, werd geterroriseerd en tegengewerkt door de overheid (1999/2 p.12-15).
GRRLS
Editie 1999/4 is een themanummer over tijd. In Vrije vrouwen? Het millenniumprobleem van het feminisme hoopt Hanneke Hoekstra op een opleving van het feminisme in de eenentwintigste eeuw (1999/4, p.12-18). Vrouwen aan het einde van de twintigste eeuw zijn vrijer en onafhankelijker dan ooit. De doelen waar onze voorvrouwen zo hard voor vochten, lijken bereikt: gelijkheid, volwaardige deelname aan samenleving en arbeidsmarkt, economische zelfstandigheid. Onder het mom van ‘girlpower’ profileren hedendaagse grrls zich als vooruitstrevende, niet-stereotiepe moderne vrouwen. Maar feminisme?? He bah, dat is iets voor beha-loze tantes in tuinbroeken.
In 2000/1 probeert Sanderijn Cels de ontstane patstelling tussen feministen en girls te doorbreken. Jonge vrouwen noemen zich weliswaar niet feministisch, maar zijn best te porren voor de goede zaak. In Vrijheid als nieuwe uitdaging betoogt ze dat vrijheid en individuele autonomie fundamenteel geworden zijn in het denken van veel jongeren. De vrouwenbeweging moet volgens haar niet wijzen op alle onvrijheden die nog bestaan, maar vrijheid als springplank beschouwen voor engagement en empathie.
Nancy Jouwes sluit hierop aan met het artikel Female Power in da house! Feminisme voor onder de dertig (2000/2, p.4-5). “Strijdbare vrouwen boven de veertig vinden het hedonisme van grrls verwerpelijk en jonge vrouwen zijn bang voor het f-woord. Ziedaar de generatiekloof. Maar zo grijs-roze ligt het niet.” Jouwes pleit voor betere aansluiting bij de belevingswereld van jonge vrouwen en meer oog voor de juiste toon en taal. In Femigirl schrijft Els Maeckelberghe dat de ‘oude’ feministes niet moeten klagen over de jongere generatie vrouwen. De grrls plukken juist de vruchten van de verworvenheden van het feminisme van de twintigste eeuw (2000/3, p.4-7).
Na grrls en girls introduceert Nathalie Wesseling in Grommen of glitteren een nieuwe categorie: ‘grrrls’. In het begin van de jaren negentig kreeg de muziekstroming punk in de VS een nieuwe impuls. De ‘riot grrrls’ uitten via muziek hun onvrede over de maatschappij. Dit doen ze onder meer door de draak te steken met stereotypen en opgelegde schoonheidsidealen. Waar ‘girls’ feminisme passé vinden, zien ‘grrrls’ feminisme als te lief en willen zij juist kracht aan vrouwen geven (2000/4, p.16-19). Conclusie: jonge meiden nemen geen eenduidige positie in ten aanzien van het feminisme en laten zich niet in één hokje stoppen.
Nedernorm
Wat zijn de maatschappelijke kaders die onze privélevens reguleren? Wat voor normen bestaan er in Nederland ten aanzien van bijvoorbeeld samenleven en kinderen krijgen? In de rubriek Nedernorm beschrijven mensen hun botsingen met wetgeving en morele codes. Akke Visser en Joost Zonneveld wonen niet samen, staan niet als partners geregistreerd en krijgen samen een kind. In De geboorte beschrijven ze hun worstelingen met instanties voor onder meer ouderlijk gezag en inschrijvingen (2000/3, p.20-22). In De opvoeding maken we kennis met Ali Remmelts en Osvaldo Heredia, die vriendschap en co-ouderschap delen, maar niet het bed (2000/4, p.21-22).
Visie Versa
In de rubriek ‘Visie Versa’ - hetzelfde vak, een ander geboorteland - gaan vluchtelingen- en migrantenvrouwen in gesprek met Nederlandse collega’s. Zo interviewen de journalistes Mies Medema (NL) en Mojdeh Farahi (Iran) elkaar over hun drijfveren en ervaringen (1999/3, p.50-51), gaan ‘burgermoeders’ Hannah Belliot (stadsdeelvoorzitter Amsterdam Zuid-Oost) en Annie Brouwer (burgemeester Utrecht) met elkaar in gesprek (1999/4 p.60-61) en delen beeldend kunstenaressen Rose Manuel en Adelijn van Huis hun passie voor kunst (2000/1 p.60-61).
Women on Waves
In 1999 werd Women on Waves opgericht. Deze stichting zet zich wereldwijd in om ongewenste zwangerschap en onveilige abortus te voorkomen. In landen waar abortus illegaal is, voert Women on Waves veilige abortussen uit op een schip buiten de territoriale wateren. Ook biedt de organisatie anticonceptiemiddelen, informatie, trainingen en workshops aan. In de editie 2000/4 interviewt Clementine van Wijngaarden abortusarts en oprichtster van Women on Waves: Rebecca Gomperts (2000/4, p.14-15). Toen zij als arts aan boord van Greenpeace-schepen werkte, ontmoette ze in Zuid-Amerika veel vrouwen die lichamelijk en mentaal enorm leden als gevolg van ongewenste zwangerschappen en het gebrek aan toegang tot veilige legale abortus. Hun verhalen waren allemaal schrijnend. Sommige vrouwen waren verkracht. Andere vrouwen hadden geen financiële middelen. En er waren vrouwen die waren verstoten door hun familie. Deze vrouwen en hun verhalen zijn de inspiratie voor Women on Waves.
Manifest
In editie 2000/2 stond een oproep: wie schrijft het Nieuw Feministisch Manifest? Het beste manifest kon rekenen op een beloning van 500 gulden. In het themanummer ‘Van feministen en manifesten’ (2001/1) is te lezen dat de jury besloot om geen van de inzendingen te bekronen: te weinig nieuws onder de zon, oude vragen en geen verse antwoorden. In plaats daarvan selecteerde de jury de meest eigenzinnige inzendingen, “als mozaïek van analyses en bespiegelingen” met de woorden “Feminisme is een lopend onderzoek. Het bestaat uit vele individuen, die gemeen hebben dat ze graag aan ingesleten posities, grenzen en waarheden rond vrouwen en mannen morrelen” (2001/1, p.5).
Het volgende artikel in de reeks ‘Uit de oude doos’ verschijnt half juli en gaat over de jaren 2002-2004. Eerder verschenen: #1: de beginjaren van LOVER, #2: 1980-1985, #3: 1986-1990, #4: 1991-1995 en #5: 1996-1998.
Wil je edities of artikelen lezen? Atria heeft alle jaargangen van LOVER in haar archief.
Help je mee om 50 jaar LOVER te vieren?
Dit jaar bestaat LOVER 50 jaar. Sinds de start in 1974 draait LOVER volledig op vrijwilligers en donaties. Voor de jubileumactiviteiten zijn extra middelen nodig. Informatie over (eenmalig) doneren vind je hier.