Verdwaald in het huis van de psychotische vrouwen

"I wanted to know why I was crazy." Dat is de voornaamste reden die Kier-La Janisse geeft voor haar fascinatie met films over psychotische vrouwen. Ze schreef er een heel boek over: House of Psychotic Women – an Autobiographical Topography of Female Neurosis in Horror and Exploitation Films. Over een paar weken komt de Canadese schrijfster voor het Imagine Film Festival naar Amsterdam om een themaprogramma rond dit onderwerp te presenteren. Schokkend Nieuws wijdt in het komende nummer een special aan haar boek, waarin ze op een persoonlijke manier schrijft over psychotische vrouwen in (vooral horror-) films. Ook legt ze verbanden tussen haar leven en de terugkerende thema's in de films. Onderdeel van de special is een interview, waarvan we hier een gedeelte mogen voorpubliceren.

In een interview zei je dat je dacht dat feministes het boek zouden haten.

‘Veel mensen die het boek hebben gerecenseerd beschrijven mij als een feministe en beschrijven mijn boek als feministisch, maar zo had ik er nog nooit over nagedacht. Ik heb het in het boek veel over de medeplichtigheid van vrouwen aan wat hen is overkomen, over hoe hun keuzes bijdragen aan hun problemen, en ik heb het idee dat hardcore feministes dat niet graag horen. Zij zien vrouwen liever als slachtoffer. Veel personages in de films die ik beschrijf nemen hun lot in eigen handen.. Veel vrouwen in mijn eigen leven ook, trouwens.’

Zijn de films over psychotische vrouwen veranderd in de loop der tijd?

‘In de jaren zeventig zie je duidelijk een terugslag, een reactie tegen de vrouwenemancipatie van het eerste uur. Ik weet niet of regisseurs en schrijvers dat bewust deden, maar veel van de films uit die tijd maken vrouwen uiteindelijk helemaal machteloos, of gaan over vrouwen die monsterlijk en sadistisch zijn. De manieren waarop psychotische vrouwen in die films - die vrijwel zonder uitzondering door mannen zijn gemaakt - werden afgebeeld, vertelt je veel over het onderbewustzijn van de maatschappij in die tijd.

Wat ik verontrustend vind aan de films die tegenwoordig worden gemaakt is dat misogynie weer bezig is met een comeback in vergelijking met vorige decennia, en dat het nu een stuk bewuster gebeurt dan in de jaren zeventig. Het idee bestaat dat het prima is om vrouwvijandige grappen te maken zolang het maar ironisch is. Dat zien we bijvoorbeeld in piranha 3d(Alexandre Aja, 2010). Ik kon haast niet geloven hoe vrouwonvriendelijk deze film was. En dat allemaal met een knipoog, om lekker te lachen. Ik ben natuurlijk niet voor censuur, maar het is wel belangrijk daarover te blijven praten.’

Wat is toch de aantrekkingkracht van rape-revenge films, waarin we eerst iemand verkracht zien worden, waarna zij aan een wraaktocht begint?

‘De meeste mannen die ik ken beleven daar geen plezier aan - ze zijn te kleinzerig? - maar veel van mijn vrouwelijke kennissen zijn wel fan. We leven nu in een andere tijd, ik zie die films samen met een hogeropgeleid publiek. Ik weet natuurlijk niet wat ze in de jaren zeventig dachten op 42nd street[3] de mannelijke fans zich juist identificeren met de final girl, de vrouw die aan het einde alleen over blijft en toch een soort van overwinning behaalt.’

Waarom zouden vrijwel alle films in je boek door mannen geregisseerd zijn?

‘Er zijn sowieso weinig vrouwelijke regisseurs. Bij horror is er toch écht geen glazen plafond, volgens mij. Iedereen kan een low-budget horrorfilm maken. Er zijn gelukkig wel veel vrouwelijke producenten tegenwoordig. Schrijvers en regisseurs zijn er helaas nog weinig, maar er is niemand die vrouwen tegenhoudt.’

Het volledige interview en de rest van de special is vanaf 8 april in Schokkend Nieuws#101 te lezen.

Over het Imagine Film Festival

Imagine Film Festival, nu in zijn 29e jaar, biedt van 8 tot en met 17 april a.s. een breed programma met fantasy, science-fiction, horror, animatie, martial arts en documentaires. Tijdens het komende festival zijn naast Byzantium onder andere nieuwe films te zien van Brendan Cronenberg (Antiviral), Pascal Laugier (The TallMan) en Jennifer Lynch (Chained).

Speciale programma’s zijn Bollywood & Beyond, een verkenning van de Indiase genrefilm en House of Psychotic Women, een themaprogramma rondom vrouwelijke neuroses in horrorfilms, met een symposium op zondag 14 april.

Het volledige programma is vanaf half maart online te vinden op www.imaginefilmfestival.nl en in het Imagine Magazine, dat vanaf eind maart ook te vinden is in de filmtheaters.

Win vrijkaarten voor het Imagine Film Festival door (een van) deze prijsvragen te beantwoorden:

Waarom moet juist jij naar Imagine?

Welke boekverfilming heeft een psychotic woman ghost?

Wat hebben vagina dentata en horrorfilms met elkaar te maken?

Stuur je antwoord naar christina@tijdschriftlover.nl

Hedwig van Driel is het eerste vrouwelijke lid van de Schokkend Nieuws-redatie. Ze is al jaren filmfan en feministe, en is heel blij dat ze met deze SN-special de twee kon verenigen.

[1] Een straat in Manhattan waar in die tijd veel peepshows waren en groezelige bioscopen.

[2] '“Tits and Ass”

[3] Horrorfilms waar de personages één voor één worden afgemaakt. Oorpspronkelijk gebeurde dit vaak met een mes of bijl, vandaar de naam.