Zonder vooroordelen of veroordeling
Recensie van Transgender Kids
De spraakmakende documentairemaker Louis Theroux neemt ons mee naar San Francisco. De vrijgevochten stad die ooit leidend was binnen de gay rights movement loopt nu aan kop op het gebied van medische interventies voor transgenders. In Transgender Kids ontmoeten we kinderen bij wie op jonge leeftijd de diagnose van genderdysforie is vastgesteld.
Of Louis nu op pad gaat met streng religieuzen, supersterren of transgenderkinderen, hij stapt keer op keer met een open houding in het gesprek. Zijn vragen zijn welgemeend en gaan recht op hun doel af. Taboes? Daar doet hij niet aan. Deze keer zoekt hij naar antwoorden op een universele vraag: vanaf welke leeftijd is een kind in staat om keuzes te maken die haar/zijn hele leven beïnvloeden?
De eerste persoon die wij als kijkers ontmoeten is de vijfjarige, levendige Camille. Met luid trompetgetoeter kondigt zij zichzelf aan. Louis vraagt haar wanneer zij gelukkiger was: nu als Camille of voorheen als Sebastien. Zonder enige twijfel antwoordt zij: Camille. Als hij doorvraagt over het bestaan van Sebastien wordt het duidelijk dat Camille geen zin heeft over dit onderwerp verder uit te wijden. ´Hij was niet gelukkig,´ en daarmee is het gesprek afgelopen. De eenvoud van deze kinderlijke authenticiteit zet de toon voor de rest van de documentaire. De jonge hoofdpersonages voelen zich geboren in het verkeerde lichaam en dat wordt als feit geaccepteerd. Door de ouders, de medische specialisten, Louis en hopelijk ook door het kijkende publiek. Transgender Kids doet haar best om een ‘zo normaal mogelijke’ en oprechte setting te creëren die zich vrijwaart van exhibitionisme en sensatie.
In Amerika breekt het momentum aan om kinderen zo vroeg mogelijk aan hun transitie te laten beginnen. Camille is dan ook een van de vele transgenderkinderen die onder behandeling staan bij het Child and Adolescent Gender Center (CAGC) van het UCSF Hospital in San Francisco. Naast Camille leren we onder andere Nicky kennen – een trans tienermeisje van 14 – Amaya, een zelfverzekerde trans jongen van 17, en de twaalfjarige Cole/Crystel die zich jongen noch meisje voelt. Vraagstukken die Louis met deze kinderen en hun ouders bespreekt zijn het veranderen van hij/zij-voornaamwoorden, het gevoel van genderdysforie, de ervaring van in transitie zijn, het gebruik van (omkeerbare) puberteitsblokkers en (onomkeerbare) crossgenderhormonen, het uitvoeren van chirurgische ingrepen, en hoe zij de toekomst zien. Dat laatste blijft, transitie of niet, giswerk. Maar voor nu worden de symptomen van genderdysforie – depressie, sociale angst, eenzaamheid – behandeld en geven de kinderen aan meer zichzelf en dus gelukkiger te zijn.
Als Louis vat op het geheel probeert te krijgen door in een binaire genderverdeling te blijven denken, wordt zijn bevattingsvermogen op twee momenten in de documentaire zichtbaar aan het wankelen gebracht. Cole/Crystel geeft niet toe aan zijn vraag of hij/zij een voorkeur heeft. ‘Ik besta ergens in het midden. Ik ben gelukkig; ik leid een prima leven zo.’ Cole/Crystel weigert een eenduidige keuze te maken en wordt in deze documentaire daardoor het schoolvoorbeeld voor genderfluïditeit. Het tweede moment vindt plaats in de spreekkamer van Dr. Curtis Crane, een befaamd plastisch chirurg. Twee trans meisjes bespreken met Dr. Crane de verschillende mogelijkheden van geslachtsreconstructie waarvan de uitkomsten kunnen afwijken van ‘normatieve’ seksorganen. ‘Wij doen ons best om het gevoel van dysforie weg te nemen; niet om iedereen in maatschappelijk conventionele hokjes te plaatsen,’ aldus de specialist. Op deze twee momenten is Transgender Kids onvermijdelijk uitdagend en toont haar potentie om de conventionele manier van denken over gender te doorbreken.
De juiste manier van representeren blijft noodzakelijk en problematisch. Er is altijd ruimte voor verbetering. Transgender Kids doet een goede poging, maar idealiter hadden de trans kinderen zelf de camera in handen genomen en hun eigen verslaggeving gedaan. Dat neemt echter niet weg dat Louis een leerzame documentaire heeft gemaakt die aandacht vraagt voor een thema dat een onontkoombare plek in onze samenleving heeft gekregen. Transgender Kids slaagt er vooral in om leken een eerste inzicht te verschaffen in zowel de sociale vraagstukken als de medische aspecten rondom gendertransitie. Zodoende schept de film een begin van een bewustzijn en nodigt uit tot meer begrip. Maar bovenal toont de documentaire de veerkracht en eigenzeggenschap van kinderen en het acceptatievermogen van hun ouders.
Transgender Kids was op 5 april 2015 te zien op BBC 2. Op donderdag 7 mei wordt de documentaire om 22.00 uur uitgezonden door de VPRO op NPO3. Bekijk de trailer hier.
Op de foto: Louis Theroux and Camille. Credits: BBC/Freddie Claire