‘Natuurlijke cycli zijn in onnatuurlijke ritmen gedwongen om anderen te plezieren’

Van gemakzucht naar een meer bewust gebruik van anticonceptie

In haar tweede column vraagt Mariska Post zich af hoe het komt dat vrouwen tegenwoordig zo makkelijk naar de anticonceptiepil grijpen, en waarom ze op zo’n onbewuste wijze met anticonceptiva en hun lichamen lijken om te gaan. Worden vrouwen geconditioneerd om de pil te slikken? En kan het ook anders? Je leest dit alles en meer in onderstaande column.

In het verleden wist ik door mijn onregelmatige cycli nooit waar ik aan toe was. Zo voelde ik niet wanneer ik zou ovuleren en kon ik mijn ellendige eerste menstruatiedag nooit voorspellen. Een arts zou me naar alle waarschijnlijkheid meteen de pil hebben voorgeschreven. Maar ook vrouwen die geen of weinig last hebben van hun menstruatie worden geconfronteerd met de schijnbaar onvermijdelijke stap naar farmaceutische anticonceptie.

Terwijl iedere vrouw eigenlijk vrij zou moeten zijn om een anticonceptiemethode te kiezen die het beste bij haar past. Een vrijheid die in mijn ogen momenteel niet alleen door de maatschappij beperkt wordt, maar soms ook door de mannelijke partner. Zo kwam ik zelf al een aantal mannen tegen die weigerden een condoom om te doen. Verbazingwekkend, aangezien de verantwoordelijkheid voor elkaars gezondheid toch bij beide sekspartners ligt. Aangezien alleen condooms bescherming bieden tegen soa’s en hiv/aids, is het gebruik van een condoom gewoon noodzakelijk.

Ik vraag me echter af hoe vaak wij ons toch laten verleiden tot pilgebruik omdat sommige van onze mannelijke partners dat makkelijker vinden. Zijn wij vrouwen dan gesocialiseerd om op zo’n onbewuste manier met ons lichaam om te gaan? En zorgt dit ervoor dat we sneller te beïnvloeden zijn om de pil te slikken?

Anticonceptiva als exclusieve verantwoordelijkheid van de vrouw?

Wat alvast opvalt, is dat de vrouw nog steeds als de hoofdverantwoordelijke gezien wordt als het op anticonceptiegebruik aankomt. Nu is het wel zo dat er maar twee manieren zijn waarmee een man een zwangerschap kan helpen voorkomen, namelijk sterilisatie – wat best een ingrijpende procedure is – of condoomgebruik.

Nu dienen condooms – en alle andere anticonceptiemethodes – ook wel correct gebruikt te worden: een condoom kan immers bij verkeerd gebruik onopgemerkt afglijden of scheuren, of je kan al eens vergeten de pil te nemen. Dit zorgt ervoor dat de gebruikerszekerheid van de pil en het condoom – die toch als de twee meest betrouwbare anticonceptiva gezien worden – lager ligt dan men zou verwachten. [1]

Niettemin wordt er sociaal gezien toch veel vertrouwen gesteld in de pil, waardoor vrouwen al snel alle verantwoordelijkheid op zich nemen. Heeft dit te maken met het feit dat niet alle mannen even tuk zijn op condoomgebruik, of omdat vrouwen graag de controle over hun lichaam willen bewaren? Of is er meer aan de hand?

Gemakzucht als de beslissende factor in de keuze voor anticonceptie?

Wanneer de gebruikerszekerheid praktisch samenvalt met de methodezekerheid van anticonceptiva kan er in principe weinig misgaan. Dit is onder meer het geval bij het spiraaltje. Een voordeel van het spiraaltje is dat het een paar jaar op z’n plek zit en je je anticonceptie dus niet kan vergeten. De farmaceutische industrie promoot het hormoonspiraaltje trouwens ook als de meest vrouwvriendelijke methode, omdat je dan eindelijk van die vervelende menstruatiebloeding af bent. Bij twintig procent van de vrouwen blijft deze ook echt weg. Maar met spiraaltjes kan je je menstruatie niet voorspellen, zoals dat met hormonale anticonceptie wel kan, waardoor de moderne vrouw toch eerder geneigd zal zijn om voor de pil te kiezen. [2]

Gemak lijkt dus voor vrouwen deels de doorslag te geven in het kiezen van een anticonceptiemethode. Als we dan dankzij onze anticonceptie ook nog eens zonder menstruatie door het leven kunnen, dan is dat des te beter! Of zo lijkt men toch te redeneren.

Op zoek naar een meer bewuste manier van omgaan met het vrouwelijke lichaam

Omdat ik zelf een anticonceptiemethode zocht waarmee ik bewuster met m’n lichaam zou kunnen omgaan, besloot ik in 2011 als single vrouw Sensiplan-cursussen te volgen. Ook op mijn onregelmatige cycli bleken de Sensiplan-regels prima toepasbaar. Omdat ik door m’n temperatuur op te nemen precies weet wanneer mijn eerste menstruatiedag zal vallen, kan ik deze dag ook in alle rust doorbrengen. En dat allemaal zonder tussenkomst van kunstmatige hormonen!

Deze methode past dus perfect bij me, en hoewel men vaak weigerachtig staat tegenover Sensiplan, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat deze sympto-thermale methode wat betrouwbaarheid betreft ver boven andere natuurlijke methoden uitsteekt. [3] Het is spijtig dat Sensiplan vaak nog niet eens wordt vermeld in overzichten van anticonceptiemethodes. Met zowel een hoge methode- als gebruikerszekerheid hoort Sensiplan immers thuis in het rijtje van meest betrouwbare methoden.

Gedeelde lichaamsverantwoordelijkheid als feministisch ideaal?

Interessant is dat Sensiplan zich als organisatie op zowel vrouwen als mannen richt door de lessenreeksen in te richten voor koppels. Ik begon daarentegen echter helemaal voor mijzelf met Sensiplan, en kijk dus vanuit mijn eigen, persoonlijke perspectief naar deze methode. Zo zie ik heel wat voordelen aan Sensiplan, omdat het je als vrouw bewuster met je lichaam doet omgaan, en ook het idee dat de lichaamsverantwoordelijkheid niet alleen ten laste moet komen van de vrouw, vind ik erg positief. Anderzijds vind ik het wel een tekortkoming dat Sensiplan zich voornamelijk richt op het monogame, heteroseksuele stel.

Het delen van die lichaamsverantwoordelijkheid – een idee dat dus centraal staat bij Sensiplan – mag dan wel een mooie gedachte zijn, maar in de praktijk zal het toch vooral de vrouw zijn die haar eigen cyclus zal interpreteren. Mannelijke partners zullen overigens ook niet altijd staan springen om mee te gaan naar de Sensiplan-cursus. Dit komt waarschijnlijk omdat mannen gesocialiseerd zijn om de voor hen onbekende zaken aan vrouwenlichamen als taboe te zien. Seks met hun vrouwelijke partner vinden ze fijn, maar al dat gepraat over slijm en de baarmoedermond maakt het vrouwelijke lichaam opeens minder aantrekkelijk.

Dat het vrouwelijke lichaam zich nog in zo’n taboesfeer bevindt, heeft natuurlijk te maken met het feit dat wij als vrouwen zelf ook gesocialiseerd zijn om op een nogal huiverachtige wijze naar onze lijven te kijken: aan onze clitoris en vagina ontlenen we nog heel wat plezier maar van onze baarmoeder zijn we ons liever niet bewust.

De maatschappij houdt ons dan ook voor dat wij allerlei maatregelen kunnen – en moeten? – nemen om onze baarmoeder te negeren. We worden als het ware sociaal aangemoedigd om toch maar een pilletje te slikken, zodat onze cyclus netjes in onze agenda geperst kan worden, en we er niet al te vaak aan hoeven te denken.

Na mijn positieve ervaringen met Sensiplan, heb ik het gevoel dat wij als vrouwen zo geconditioneerd zijn in dit pilgebruik dat wij bijna vervreemd zijn van ons eigen lichaam. En dat is problematisch: want het is pas als we ons eigen lichaam echt goed kennen, en op een bewuste wijze met anticonceptiva leren omgaan, dat we onze kennis aan onze partners kunnen doorgeven. Dan pas kunnen we de verantwoordelijkheid over onze lichamen en seksualiteit delen, en er ook echt van genieten. In mijn volgende column ga ik op dit laatste onderwerp verder in.

___________________________________________________________________________

[Titel] citaat uit Clarissa Pinkola Estès, De Ontembare Vrouw (Haarlem: Altamira 2010), p. 13.

[1] Hoewel de pil een hoge methodezekerheid heeft, daalt deze qua gebruikerszekerheid toch naar een Pearl Index – de index die aangeeft hoeveel ongeplande zwangerschappen er optreden als een bepaalde methode gedurende honderd vrouwjaren gebruikt wordt – van 0,5 tot zelfs 10. Opvallend is dat het condoom bij perfect gebruik dan weer op een Pearl Index van 2 - 5 komt, en in de praktijk op 10 - 12. Dit verschil geeft dus aan dat je, zelfs bij een betrouwbaar lijkende methode, toch altijd rekening moet houden met een eventuele zwangerschap. Een tabel van de World Health Organization met Pearl Indices van deze en andere methoden vind je hier (2009).

[2] Zie www.anticonceptie.nl/spiraaltje voor deze informatie.

[3] Zie de eerdergenoemde tabel van de World Health Organization in noot 1.

Foto CREATIVE COMMONS 2013 ©Kirsten Weeks