De Tovenares van de Cijfers

Een profiel van Ada Lovelace, de eerste computerprogrammeur

Aanstaande 10 december is het precies tweehonderd jaar geleden dat Ada Lovelace werd geboren. Afgelopen week werd er op die gedenkwaardige gebeurtenis alvast een voorschot genomen: dinsdag 13 oktober 2015 was het Ada Lovelace Day, de internationale viering van prestaties van vrouwen in de wetenschap, technologie, bouwkunde en wiskunde. Vandaag bij LOVER een uitgebreid profiel van een van de belangrijkste rolmodellen voor deze vrouwen: het waarachtige genie Ada Lovelace, ook wel bekend als ’s werelds eerste computerprogrammeur.   

Het verhaal van haar entree in de wereld leest als een roman. Ze werd in 1815 geboren als The Honourable Augusta Ada Byron, de enige wettige dochter van de roemruchte Lord Byron uit zijn kortstondige, gedoemde huwelijk met Anne Isabella Milbanke, barones van Wenthworth, ook wel bekend als Annabella. Haar moeder was een zeer intelligente vrouw die door Oxford-professors was opgeleid in de klassieke literatuur, filosofie, wetenschap en wiskunde en die vooral de wiskunde liefhad. Haar vader heeft ze nooit gekend, het huwelijk van haar ouders liep stuk toen ze net een maand oud was en Byron verruilde Engeland voor Italië om aan een potentieel seksueel schandaal te ontsnappen. Hij zou nooit meer terugkeren en stierf toen Ada acht jaar oud was. Haar moeder, die vreesde dat ze behept was met haar vaders explosieve ‘poëtische’ temperament, bracht haar groot op een streng regime van wetenschap, logica en wiskunde. Gelukkig was de kleine Ada dol op machines. Ze tekende fantasierijke boten en vliegmachines en verdiepte zich uren in de uitvindingen van de Industriële Revolutie die in die dagen de wetenschappelijke tijdschriften vulden.

Op haar negentiende trouwde Ada met een andere aristocraat, William King, en toen King tot graaf werd verheven werd ze Lady Ada King, de gravin van Lovelace. Ze kreeg drie kinderen. In 1833 werd Ada door haar mentrix, de Schotse schrijfster, wiskundige en astronoom Mary Somerville, voorgesteld aan Charles Babbage, de Lucasian Professor of Mathematics van de universiteit van Cambridge. Babbage had toen al wereldwijd faam verworven met zijn werk aan visionaire, hoogontwikkelde rekenmachines die nooit werden uitgevoerd. Lovelace en Babbage ontwikkelden een diepe vriendschap die een leven lang zou meegaan. Babbage noemde haar de Tovenares van de Cijfers en roemde haar intellect als een kracht waar maar weinig mannen aan konden tippen.

Ada was het meest geïntrigeerd door Babbage’s plannen voor een ongelooflijk ingewikkelde machine die hij de Analytical Engine, oftewel de Analytische Motor noemde. De machine zou nooit gebouwd worden, maar bevatte al alle essentiële elementen van de moderne computer. In 1842 vertaalde Ada een artikel over de Analytical Engine van de Italiaanse wiskundige Luigi Menabrea voor Babbage, bedoeld voor publicatie in Engeland. Babbage vroeg haar om het artikel uit te breiden, daar ze de machine zo goed begreep. Het uiteindelijke artikel werd drie keer zo lang als het origineel en bevat niet alleen diverse vroege computerprogramma’s, maar ook opvallend profetische observaties over de mogelijke toepassingen ervan, zoals het manipuleren van symbolen en het maken van muziek.

Enkele luttele jaren na de publicatie van haar “Sketch of the Analytical Engine, with Notes from the Translator” stierf Ada op 36-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker, maar haar aantekeningen zouden vele jaren later de basis en inspiratiebron worden van het werk van Alan Turing aan de eerste moderne computer in de jaren 40. Het geteisterde leven van de briljante homoseksuele Turing is inmiddels al een biopic geworden, met de onvolprezen Benedict Cumberbatch in de titelrol. Hoogste tijd dat Lady Lovelace dezelfde eer ten deel valt, als lichtend voorbeeld voor vrouwen in de wetenschap overal ter wereld, wat ons betreft. Wat jullie? Emma Watson leek ons wel geschikt voor de titelrol. En dan Helen Mirren in de rol van Mary Somerville, Mirren in je film is altijd goed. Hóllywóód! Zijn jullie al wakker daar? Wij, het toenemende aantal geek girls ter wereld, willen onze rolmodellen zien!

Portret van Mary Sommerville.

Voor een uitgebreidere biografie: Ada Lovelace: Victorian computing visionary door Suw Charman-Anderson, auteur van A Passion for Science: Stories of Discovery and Invention

Voor meer over Ada Lovelace Day: http://findingada.com/

En voor de rest van dat fijne stripje over het leven van Ada Lovelace, waarvan we hierboven een panel hebben geplaatst: ‘Ada Lovelace: the origin!’ gemaakt door Sydney Padua.