Het tijdperk van de seksrobot

Begin april dit jaar recenseerden we de sciencefictionfilm Ex Machina, die op dat moment draaide op het Imagine Fantastic Film Festival. Nu, nog geen half jaar later, blijkt dat het toekomstbeeld dat de film ons voorschotelde de fantasie al bijna heeft ingehaald. Het tijdperk van de seksrobot daagt al op de drempel. En net als alle andere kwesties waarmee de robotica ons zal confronteren roept ook de ontwikkeling van de seksrobot ethische vragen op, die in dit geval – uiteraard, zouden we bijna zeggen – als eerste in het feministische debat geadresseerd worden.

We leggen jullie twee uiteenlopende meningen voor. De eerste is die van de Britse ethica Kathleen Richardson en de Zweedse Erik Billing van de Universiteit van Skövde. Richardson publiceerde een paper, ‘The Asymmetrical ‘Relationship’: Parallels Between Prostitution and the Development of Sex Robots’, waarin ze de relatie tussen een mens en een seksrobot met die tussen een prostituee en haar klant vergeleek. Billing is mede-initiator van de Campagne Tegen Seksrobots. Richardson stelt dat technologie niet neutraal is, maar gevoed wordt door klasse, ras en gender. Ze vreest dat seksrobots zullen bijdragen aan een toename van seksuele exploitatie. In ‘Having sex with robots is really, really bad, Campaign Against Sex Robots says’ gaat The Washington Post dieper op hun standpunten in.   

De tweede opinie is van eigen bodem en staat er lijnrecht tegenover. Clara van de Wiel van Vrij Nederland betoogt in ‘Seksrobots kunnen juist heel feministisch zijn’ dat de vergelijking tussen prostitutie en het gebruik van een seksrobot bizar is. ‘Want waarom zouden alleen mannen gebruik willen maken van een seksrobot?’ zegt ze. Van de Wiel maakt een klein toedichtingsfoutje bij de nationaliteit van Erik Billing – ze noemt hem Deens in plaats van Zweeds – maar onderbouwt haar betoog verder overtuigend. Zo haalt ze de feministische schrijfster Donna Haraway aan, die in de jaren 80 al een manifest schreef over de cyborg als een concept om na te streven. Volgens Van de Wiel moeten we Haraway’s manifest vooral zien als een gedachtenexperiment. ‘Een cyborg is man noch vrouw, puur natuur noch puur cultuur. En daarom de ultieme vorm van seksegelijkheid.’ Dat argument benadrukt ze met een citaat van de  Londense computerwetenschapper Kate Devlin, die zich afvraagt waarom een seksrobot per definitie binair moet zijn. Technologie helpt ons juist met het heroverwegen van seks/genderdualisme.

Hoewel we een lichte voorkeur hebben voor het tweede argument – de opvatting van Richardson en Billing lijkt ons iets te veel ingegeven door angst voor het nieuwe en een verouderd genderperspectief – schorten we ons oordeel nog even op, in afwachting van meer gedachtenexperimenten. Ex Machina bleek namelijk uiteindelijk vooral een Turingtest voor misogynie bij de toeschouwers, dus wat we nu graag zouden zien, is een benadering van het thema waarin de seksrobot een man is. Of, nog beter: een entiteit die het binaire genderperspectief overstijgt. Wie durft?